Agrotechniczne aspekty prawidłowego siewu cebuli zimującej — rozmowa z dr. inż. Tomaszem Spiżewskim

Piotr Manista (P. M.), Product Development Manager Hazera Poland:  Panie doktorze już niebawem rozpocznie się nowy sezon produkcji cebuli zimującej. Na jakich stanowiskach powinno się uprawiać cebulę zimującej, które pola eliminować, jakie przedplony nie są korzystne? 

Dr inż. Tomasz Spiżewski (T. S.), Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu: W tej kwestii nic się nie zmieniło. Cebulę, niezależnie czy zimującą, czy w uprawach zakładanych wiosną należy uprawiać na najlepszych glebach, żyznych, o dużej zawartości próchnicy, uregulowanych stosunkach powietrzno-wodnych, mało zachwaszczonych, ale niezbyt ciężkich, żeby się nie zaskorupiały i nie utrudniały wschodów oraz żeby nie tworzyły się na nich zastoiska wodne. Wiem, że często jedno nie pasuje do drugiego, niemniej jednak im lepsza gleba, tym bardziej przydatna do uprawy cebuli, tym lepszych efektów można finalnie oczekiwać. Dobrym przedplonem dla tego warzywa są zboża, szczególnie ozime, takie, w których herbicydy stosowano jesienią i minęło dostatecznie dużo czasu, aby ich ewentualny, negatywny wpływ na roślinę następczą minął.

P. M.: Przygotowanie gleby. Jakie zabiegi uprawowe, na jaką głębokość wykonać, aby uzyskać dobre wschody i odpowiednią wielkość roślin do zimowania?

T. S.: Jeśli cebula będzie uprawiana po zbożach, to w tym roku nie powinno być problemu z przygotowaniem gleby pod siew, gdyż żniwa rozpoczęły się wyjątkowo wcześnie i będzie sporo czasu na  prace polowe. Jestem zwolennikiem tradycyjnego sposobu przygotowania gleby pod cebulę, tzn. uprawy ścierniskowej, jak najszybciej po przejeździe kombajnu, orki siewnej i starannego, płytkiego doprawienia wierzchniej warstwy gleby bezpośrednio przed siewem. Specyfika uprawy cebuli z siewu nasion wprost do gruntu jest taka, że im staranniej przygotowana gleba, wyrównana powierzchnia, brak grud i pozostałości na powierzchni resztek wcześniej uprawianych roślin, tym bardziej wyrównane wschody i łatwiejsza walka z chwastami.

P. M.: Ostanie lata to niewątpliwie zmiana warunków pogodowych; w roku 2023 kiedy zakładane były uprawy cebuli zimującej mieliśmy w Polsce rekordowo ciepły wrzesień, co wpłynęło na tempo rozwoju roślin — w okres zimowania wchodziły w większych rozmiarach niż zalecana wielkość ołówka. Jaki termin siewu nasion Pan by rekomendował? Utrzymywać ten zalecany — w sierpniu czy opóźnić na wrzesień?

T. S.: Trudno udzielić jednej, konkretnej odpowiedzi na to pytanie. Nie wiemy, jaka będzie najbliższa jesień i zima, kiedy i czy w ogóle wzrost roślin ustanie. Optymalnie by było, gdyby w momencie ustania wegetacji, jeśli takowy nastąpi, rośliny były grubości ołówka, miały wytworzone 3-4 liście i rozpoczęte tworzenie główki. Takie rośliny, po wznowieniu wegetacji wiosną, jeszcze przy krótkim dniu, mają dostatecznie dużo czasu, aby zgrubienia dorosły do wystarczających rozmiarów. Przy wczesnym, sierpniowym siewie, ciepłej jesieni i zimie rośliny będą na tyle duże, że mogą przejść do fazy generatywnej i wybić w pędy kwiatostanowe.

P. M.: No właśnie! Panie doktorze w praktyce słyszymy, że im większe rośliny cebuli zimującej uzyskamy jesienią, tym większa ich podatność na jarowizację, wybijanie w pędy kwiatostanowe. Czy z wielkością roślin skorelowana jest podatność na jarowizację? Jakie jeszcze inne czynniki na to wpływają? Może obsada roślin na jednostce powierzchni?

T. S.: Tak, im rośliny będą większe jesienią, tzn. będą miały więcej niż 4-5 liści i łodygę rzekomą o średnicy większej niż 7-8 mm przed ustaniem wegetacji, tym większe ryzyko wybicia pędów kwiatostanowych wiosną. Ale oprócz odpowiedniej fazy rozwojowej rośliny do zainicjowania tego procesu niezbędna jest określona, najczęściej niska temperatura. Dla cebuli optymalna temperatura to ok. 5°C.

Zagęszczenie roślin na jednostce powierzchni ma pośredni wpływ na jarowizację, szczególnie jeśli jest ono zbyt małe, o czym może decydować np. zbyt niska norma siewu, niedostateczne wschody. Przy małym zagęszczeniu rośliny mają więcej miejsca i mogą rosnąć większe, przez co być bardziej podatne na jarowizację. Wracając jeszcze do poprzedniego pytania o termin siewu. Zdążyłem powiedzieć co może się wydarzyć jeśli termin siewu będzie zbyt wczesny. Jeśli natomiast nasiona posieje się zbyt późno rośliny przed końcem wegetacji jesienią, o ile, jak już wspomniałem kilkukrotnie, takowy nastąpi, mogą być zbyt małe i nie przetrwać mrozu zimą, jeśli również taki nadejdzie. Kończąc ten wątek, można się zastanowić nad wysianiem nasion tej samej odmiany w dwóch terminach, w odstępie do 2 tygodni, zmniejszając w ten sposób ryzyko niepowodzenia uprawy o 50%.

P. M.: Zabiegi pielęgnacyjne jesienią. Które są bardzo istotne, decydują o powodzeniu w przezimowaniu i mają wpływa na końcowy efekt produkcyjny? Jak wcześniej wspomniałem ciepła jesień ma wpływ nie tylko na rozwój roślin, ale także na rozwój agrofagów. Mamy szereg zapytań o ochronę herbicydową, insektycydową oraz fungicydową. Jakie podejście jest tu najbardziej wskazane?

T. S.: Najważniejsze i konieczne w początkowym okresie uprawy są zabiegi herbicydowe. Z racji technologii uprawy, wielkości roślin i słabego zakrycia powierzchni gleby uprawa tego gatunku na skalę towarową bez użycia herbicydów jest niemożliwa. Należy stosować aktualnie zarejestrowane środki chwastobójcze w zalecanych terminach i pamiętać o kontynuacji ochrony wiosną. Ochrona fungicydowa i insektycydowa będzie uzależniona od przebiegu pogody, kondycji roślin cebuli, ale również lokalizacji plantacji. Przy sierpniowych siewach cebuli młode rośliny po wschodach były często atakowane przez wciornastki przenoszące się ze zbieranych zbóż. W tym roku z racji wczesnych żniw zbożowych problem ten może być mniejszy. Na młode, atrakcyjne dla agrofagów rośliny cebuli zimowej chętnie przenoszą się też owady i zarodniki grzybów z cebuli sianej wiosną. Sprzyja temu zbyt bliskie sąsiedztwo obydwu upraw. Presja ze strony wciornastków może również wystąpić późniejszą jesienią, kiedy będą się przenosić z kukurydzy. Ciepła i wilgotna jesień oraz duże zaawansowanie roślin we wzroście zwiększają ryzyko wystąpienia chorób grzybowych, w tym mączniaka rzekomego, co będzie skutkowało koniecznością rozpoczęcia ochrony fungicydowej jeszcze przed zimą a niekiedy również w jej trakcie.

P.M.: Coraz większe zainteresowanie zdobywa uprawa czerwonej cebuli zimującej. Jej ceny znacznie przekroczyły w tym sezonie poziom cen cebuli żółtej, to zapewne jeszcze umocni jej pozycję. Czy agrotechniczne należy w tym przypadku coś “dołożyć”, aby utrzymać rośliny przez zimę, bo praktyka pokazuje że czerwona „zimowka” jest wrażliwsza, trudniejsza w produkcji?

T. S.: W uprawie czerwonej cebuli z siewu przedzimowego trzeba jeszcze więcej uwagi poświęcić na stworzenie roślinom optymalnych warunków wzrostu, jak w uprawie cebuli o żółtych łuskach, chociaż tej ostatniej także nie wolno zaniedbywać. Oprócz ochrony przed agrofagami, nie wolno zapomnieć o utrzymywaniu optymalnego poziomu składników pokarmowych w glebie, nie tylko makro- ale również mikroelementów. O nawadnianiu nawet nie wspominam, gdyż uprawa cebuli, szczególnie wysiewanej w sierpniu czy początku września bez możliwości zapewnienia optymalnej wilgotności gleby w czasie kiełkowania nasion i wschodów jest obarczona w ostatnich latach ogromnym ryzykiem.

Dziękuję za rozmowę !
Piotr Manista
Hazera Poland