1 stycznia Polska obejmie prezydencję w Radzie UE. Oznacza to, że przedstawiciele polskiego rządu będą przewodniczyć posiedzeniom unijnego organu przez pierwszą połowę 2025 r.

Jak zapewnia rząd, w tym minister funduszy i polityki regionalnej Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, priorytetem rządu będzie bezpieczeństwo oparte na siedmiu filarach. Te filary to bezpieczeństwo zewnętrzne i militarne, energetyczne, zdrowotne, wewnętrzne i cywilne oraz żywnościowe.

Prezydencja w świetle polityki klimatyczno-energetycznej UE

W nowym roku urzędowanie zacznie również nowa Komisja Europejska. Jednym z jej priorytetów jest zielona transformacja.

Według wiceminister ds. europejskich Magdaleny Sobkowiak-Czarneckiej, w kwestii klimatu Polska, jako państwo przewodzące pracom Rady UE, ma zamiar skupić się na uniezależnieniu od zewnętrznych źródeł energii oraz wdrażaniu unijnych celów klimatycznych bez szkody dla obywateli.

Jak tłumaczyła w rozmowie z Polsat News, rząd chce wprowadzić przepisy Europejskiego Systemu Handlu Emisjami (ETS), ale nie ma zamiaru wcielać w życie podatku od samochodów spalinowych. Z drugiej strony, wdrożone mają zostać dopłaty do pojazdów elektrycznych.

Minister ds. rolnictwa i rozwoju wsi Czesław Siekierski zapowiedział z kolei, że w obliczu licznych wyzwań stojących przed Unią Europejską – w tym sytuacją polskich i europejskich rolników oraz trwająca wojną w Ukrainie – polska prezydencja skupi się przede wszystkim na bezpieczeństwie żywnościowym.

– W ciągu półrocznego przewodnictwa Polski w Radzie naszym głównym celem będzie poprawa konkurencyjności rolnictwa i sektora rolno-spożywczego oraz zwiększenie odporności na kryzysy – powiedział szef resortu podczas zeszłotygodniowego spotkania z minister rolnictwa, suwerenności żywnościowej i leśnictwa Francji Annie Genevard, w którym uczestniczył również sekretarz stanu Michał Kołodziejczak.

Minister zwrócił również uwagę na kwestię unijnej Wspólnej Polityki Rolnej (WPR). – Polska popiera WPR zorientowaną na efekty, silną, elastyczną, dwufilarową, zapewniającą bezpieczeństwo żywnościowe i odporność, a istotne pozostają traktatowe cele WPR – podkreślił Siekierski.

– Budżet WPR musi odzwierciedlać kluczową rolę sektora rolno-spożywczego i obszarów wiejskich w budowaniu bezpieczeństwa i odporności UE w związku z wyzwaniami środowiskowo-klimatycznymi i geopolitycznymi – zaznaczył.

Jak dodał, konieczne będą jednak „bardziej elastyczne i skuteczne mechanizmy zarządzania ryzykiem”, które „pomogą lepiej reagować na wahania cel i inne niespodziewane zmiany na rynku”.

Obecne ramy WPR obejmują cele na lata 2023-2027. W październiku br. państwa członkowskie opracowały priorytety polityki po 2027 r. Potwierdzono wówczas, że WPR powinna opierać się ona na bezpieczeństwie żywnościowym, ale również zagwarantowaniu odpowiedniego wsparcia finansowego rolników i racjonalnych cen.

Wciąż brakuje konkretnych inicjatyw

Mimo że do rozpoczęcia przewodnictwa Polski w Radzie UE pozostał tylko nieco ponad miesiąc, jak tłumaczy dr Paulina Sobiesiak-Penszko, polski rząd nadal nie ogłosił planu działania w zakresie bezpieczeństwa żywnościowego.

– Obserwuję jednak, że najczęściej mówimy o bezpieczeństwie żywnościowym odnosząc się jedynie do fizycznej i ekonomicznej dostępności żywności. To za mało – mówi w rozmowie z EURACTIV.pl dyrektorka Programu Zrównoważonego Rozwoju i Polityki Klimatycznej w Instytucie Spraw Publicznych.

– Musimy sobie uświadomić, że system żywnościowy w obecnym kształcie ma wiele problemów. Ukryte koszty zdrowotne, społeczne i środowiskowe szacowane są przez FAO (Organizację Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa – red.) na ok. 12,7 bln dolarów rocznie” – tłumaczy ekspertka ISP.

Analityczka przyznała, że koszty systemu opieki zdrowotnej wynikają przede wszystkim z coraz gorszej jakości żywności przekładającej się na niedożywienie jakościowe, otyłość czy nowotwory.

– To także koszty środowiskowe wynikające z niszczenia przyrody czy zużycia wody. Problemy te dotyczą także Polski, gdzie mamy coraz więcej osób mierzących się m.in. z chorobą otyłościową. To są realne koszty, które NIK szacuje rocznie na co najmniej 9 mld złotych – dodaje Sobiesiak-Peszko.

Co z sytuacją rolników?

Kwestia stabilności bezpieczeństwa żywnościowego stanęła pod znakiem zapytania w świetle tegorocznych protestów rolników, którzy sprzeciwiają się m.in. niekontrolowanemu napływowi ukraińskiego zboża na polski rynek i przepisom wprowadzonym w ramach Europejskiego Zielonego Ładu.

W ciągu ostatnich lat rolnicy musieli zmagać się z suszą, podwyżką cen nawozów sztucznych w 2023 r., a następnie spadkiem cen zbóż poniżej opłacalności produkcji.

– Bezpieczeństwo żywnościowe ma kilka wymiarów. W pojęciu tym zawiera się także aspekt jakości żywności i sposobu, w jaki jest ona produkowana – stwierdza dr Sobiesiak-Peszko.

Jak dodała, „protesty rolników i ich frustracja (…) powinny też uświadomić nam, że to rolnicy i rolniczki są fundamentem bezpieczeństwa żywnościowego”.

– Tymczasem ich pozycja w łańcuchu produkcji żywności słabnie, a większość zysków z produkcji żywności trafia nie do nich, ale korporacji i pośredników – zwraca uwagę ekspertka.