Ochrona
Śmietka cebulanka (Delia antiqua) jak sama nazwa wskazuje jest kojarzona przede wszystkim z uprawą cebuli. Warto jednak pamiętać, że może również występować w innych uprawach: czosnku, szczypiorku oraz pora. Ostatnio lustrując plantacje zaobserwowałam dużą szkodliwości śmietki cebulanki w uprawie czosnku.
Uprawa czosnku cieszy się w Polsce coraz większym zainteresowaniem, a jego areał rośnie z roku na rok ze względu na sporą opłacalność. Trzeba jednak pamiętać, że pomimo niewielu fachowych informacji na temat uprawy czosnku, plantacją również zagrażają choroby i szkodniki, tak jak w przypadku innych bardziej popularnych roślin warzywnych. Zdjęcia zamieszczone w artykule wykonano w woj. dolnośląskim, a uszkodzone rośliny dostarczył rolnik, który zaniepokoił się pogarszającym się z dnia na dzień stanem swojej plantacji.
Które stadium rozwojowe wyrządza największe szkody w uprawie?
Owad dorosły śmietki cebulanki to muchówka o oliwkowo szarym kolorze długości 6-7 mm. Stadium zimującym jest bobówka. Poczwarka, czyli innymi słowy bobówka zimuje w ziemi na głębokości 10-20 cm. Pierwsze pokolenie much rozpoczyna nalot pod koniec kwietnia lub na początku maja, termin ten zbiega się z fazą różowego pąka u jabłoni, kwitnieniem wiśni lub zakwitaniem mniszka lekarskiego. Samice składają jaja na ziemi lub przy podstawie rośliny 7-14 dni po wylocie (w tym czasie żywią się nektarem kwitnących chwastów na lub w pobliżu plantacji). Największe szkody w uprawach wyrządzają larwy pierwszego pokolenia, które żerują na młodych sadzonkach czosnku w miesiącach letnich od maja do lipca. Larwa jest koloru białego, pozbawiona odnóży o długości do 7 mm. Drugie pokolenie śmietki jest mniej liczne pojawia się na początku lipca, a larwy żerują od końca lipca do początku września. Po zakończeniu żerowania larwy pozostają w zaatakowanej roślinie lub schodzą do gleby, gdzie przechodzą przepoczwarczenie oraz zimują.
Objawy żerowania śmietki cebulanki
Na dolnośląskiej plantacji czosnku uszkodzone przez śmietkę rośliny więdną, żółkną, a liście stopniowo zasychają. Jest to spowodowane głowinie tym, że larwy śmietki rozpoczynają żerowanie od piętki czosnku drążąc tunel w głąb główki. Roślina w konsekwencji zamiera, traci system korzeniowy, a uszkodzona tkanka zaczyna gnić na skutek zasiedlania jej przez patogeny.
Śmietka cebulanka uszkadza czosnek od piętki
Skromne chemiczne możliwości zwalczania
Śmietka to bardzo groźny szkodnik, który może mocno ograniczyć plon czosnku, a nawet zniszczyć całą plantację, jeśli zabiegi ochrony roślin nie będą odpowiednio wykonane. W programie ochrony roślin warzywnych możemy znaleźć tylko jeden zarejestrowany preparat do zwalczania tego szkodnika - Mospilan 20 SP. Jego substancją czynną jest acetamipryd (związek z grupy pochodnych neonikotynoidów), który działa na roślinie powierzchniowo, wgłębnie oraz systemicznie. Szerokie spektrum działania pozwala na zwalczenie śmietki w różnych fazach rozwojowych. Działa zarówno na postać dorosłą owada, a także na larwy żerujące w roślinie. Należy pamiętać o tym, że Mospilan 20 SP można zastosować tylko dwa razy w sezonie wegetacyjnym, więc ważne jest wykonanie zabiegu w odpowiednim czasie. W tym wypadku warto sprawdzać na bieżąco komunikaty o możliwości wystąpienia szkodnika, a także przeprowadzać żmudną lustrację pola, która polega na poszukiwaniu roślin z jajami śmietki. Za próg szkodliwości należy przyjąć 2-3 rośliny z jajami śmietki na 1 mb rzędu.
Roślina uszkodzona przez śmietkę cebulankę stopniowo zamiera
Ważna profilaktyka
Warto również zwrócić uwagę na profilaktykę, ze względu na niewielkie możliwości zwalczania chemicznego, to z pewnością pomoże ograniczyć zagrożenie ze strony tego szkodnika.
- należy unikać uprawy czosnku oraz innych warzyw cebulowych na tym samym polu przez co najmniej 3-4 lata
- izolacja od pól na, których rok wcześniej uprawiane były cebula lub por
- nie należy lokalizować pola w pobliżu roślin kwitnących rzepaku, oraz roślin z rodziny motylowych
tj. lucerna, facelia czy koniczyny
- stosować odpowiednie zabiegi herbicydowe w celu nie dopuszczenia do zachwaszczenia plantacji, kwitnące chwasty są siedliskiem dla muchówek
- po zbiorze usunąć w miarę możliwości resztki roślinne oraz wykonać głęboką orkę, w ten sposób bobówki wyrzucane są na powierzchnię gleby gdzie giną w okresie zimowym, oraz są zjadane przez ptactwo.
Małgorzata Srebro
Zdjęcia: M. Srebro