Dobra rozsada to podstawa

Dobra rozsada to podstawa

W Polsce wiele gatunków warzyw uprawia się z rozsady, tzn. na miejsce stałe wysadza się młode rośliny w stadium kilku liści, których korzenie znajdują się w bryle ziemi (rozsada doniczkowana) lub są odsłonięte (rozsada rwana). Do najważniejszych powodów, dla których uprawia się warzywa z rozsady można zaliczyć: przyspieszenie zbiorów, skrócenie okresu zajmowania pola, a także długi okres wegetacji i/lub wysokie wymagania temperaturowe niektórych gatunków.

Produkcja rozsady pochłania czas, wymaga nakładów finansowych i obarczona jest pewnym ryzykiem. Młodym, wrażliwym roślinom trzeba stworzyć odpowiednie warunki wzrostu (temperatura, wilgotność, światło). Najlepsze warunki do produkcji rozsad są w dużych ogrzewanych szklarniach i nowoczesnych tunelach foliowych. W tych pomieszczeniach produkcję można zmechanizować. W krajach o wysokim poziomie produkcji ogrodniczej większość rozsad produkuje się usługowo w wyspecjalizowanych gospodarstwach. W Polsce również istnieją firmy zajmujące się tego rodzaju działalnością, która z roku na rok zdobywa coraz większą popularność. Zamawiający ustala z producentem odmianę, liczbę rozsady i termin jej odbioru. Duże zakłady dzięki zmechanizowaniu produkcji, ponoszą mniejsze koszty, produkują więc rozsadę taniej, a przy dużych zamówieniach, bezpłatnie dowożą ją do odbiorcy.

Najlepszym podłożem do produkcji rozsad jest substrat przygotowany na bazie torfu wysokiego. Torf wysoki jest sterylny, nie zawiera więc chorobotwórczych drobnoustrojów, szkodników i nasion chwastów. Ma bardzo kwaśny odczyn (zwykle pH wynosi około 3,5). Z tego powodu, jak również znikomej zawartości składników pokarmowych musi być przed użyciem nawieziony i odkwaszony. Wiele zakładów pozyskujących i sprzedających torf, produkuje gotowe substraty do wysiewu nasion i do dalszych etapów produkcji rozsady.

Obecnie do produkcji rozsady powszechnie używa się wielodoniczek (inne nazwy: multiplaty, palety rozsadowe). Są one różnej wielkości (dostosowanej do odpowiedniego gatunku) i kształtu, mają też różną trwałość. Do niedawna rozsadę produkowano tylko w wielodoniczkach o gładkich ściankach i spodzie. Obecnie używa się także multiplatów o pofałdowanych ściankach i falistym dnie. Specjaliści od produkcji rozsady twierdzą, że w takich doniczkach system korzeniowy jest równomierniej rozmieszczony w całej objętości podłoża, podczas gdy w komórkach o gładkich ściankach skupiony jest głównie w ich dolnej części, co wydłuża okres przyjmowania się roślin po posadzeniu na miejsce stałe. Rozsadę produkuje się również w tacach styropianowych, w których są mniejsze wahania temperatury podłoża niż w paletach plastikowych. Tace styropianowe są także dość sztywne, co ułatwia ich przenoszenie. Do doniczek wypełnionych substratem można wysiewać nasiona lub pikować siewki. W firmach specjalizujących się w produkcji rozsady, bezpośrednio do wielodoniczek wysiewa się nasiona wszystkich gatunków uprawianych w polu, z wyjątkiem selera. Nasiona selera wysiewano wprawdzie pojedynczo do multiplatów, jednak rozsada była mało wyrównana, stąd też wrócono do tradycyjnego sposobu produkcji, z wysiewem do skrzynek i pikowaniem. Producenci pomidorów gruntowych, przygotowujący rozsadę we własnym zakresie, często jeszcze wysiewają nasiona do skrzynek w szklarni, a siewki pikują do gruntu w tunelu foliowym lub wysiewają nasiona wprost do tunelu. Jednak coraz częściej jest ona produkowana w wielodoniczkach.

Przy produkcji rozsad w multiplatach, szczególnie tych o małej objętości podłoża, rośliny szybko zużywają wodę i składniki pokarmowe. Należy je więc systematycznie nawadniać i zasilać nawozami. Przy słonecznej pogodzie, w czasie intensywnego wzrostu zraszać trzeba je dwu- a nawet kilkukrotnie w ciągu dnia. Do dokarmiania najlepiej używać nawozów wieloskładnikowych, rozpuszczonych w wodzie. Hartowanie rozsady w wielodoniczkach należy prowadzić ostrożnie, aby nie dopuścić do nadmiernego przesuszenia substratu. Rozsada z palet o małych komórkach powinna być wysadzana w młodszej fazie. Oprócz wielodoniczek, do produkcji rozsady używa się również bloczków torfowych formowanych maszynowo lub ręcznymi doniczkarkami z wilgotnego substratu. Objętość bloczków jest zwykle większa niż doniczek w paletach.

Nasiona warzyw używane do produkcji rozsady powinny być przed wysiewem zaprawione, w celu ograniczenia szkód w początkowym okresie wzrostu roślin. Największe straty w czasie kiełkowania i wschodów mogą powstawać w wyniku działalności grzybów powodujących zgorzel siewek, potocznie nazywaną "czarną nóżką". Chorobie sprzyjają też: niska temperatura, zbyt głęboki siew, duże zagęszczenie roślin, mała ilość światła, wysoka wilgotność i słabo przepuszczalne podłoże. Zaprawy grzybobójcze stosuje się nie tylko dla ochrony przed zgorzelą siewek, ale również np. przed zgorzelą podstawy łodyg (pomidor) czy septoriozą (seler). Szkodnikami, przeciwko którym zaprawia się nasiona preparatami owadobójczymi, są min. śmietki (kiełkówka, glebowa, kapuściana, cebulanka), oprzędziki, mszyce, pchełki, chowacze, połyśnica marchwianka i inne. Zaprawianie może być prowadzone poprzez mieszanie nasion z preparatami w formie proszków (zaprawianie na sucho), rozprowadzanie zapraw w wodzie i nanoszenie na nasiona (zaprawianie na półsucho), zanurzanie nasion w preparacie (zaprawianie na mokro). Firmy specjalizujące się w uszlachetnianiu nasion nanoszą zaprawy w różnych procesach technologicznych np. podczas otoczkowania czy inkrustacji. Zwykle nasiona oferowane przez firmy nasienne są zaprawione środkami grzybobójczymi, dlatego uzupełniająco zaprawia się je tylko przeciw szkodnikom.