Klimatyczny Bilans Wodny dla okresu od 1 sierpnia do 30 września 2022 roku

UNG-PIB zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2477 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą.

W czternastym okresie raportowania tj. od 1 sierpnia do 30 września 2022 roku średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie którego dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą była ujemna, wynosiła -16 mm. W rozpatrywanym sześciodekadowym okresie wartość KBW uległa zmniejszeniu o 20 mm w stosunku do poprzedniego okresu (21 VII – 20 IX).

Największy deficyt wody notowano na terenie wschodniej części Pojezierza Mazurskiego oraz na Pobrzeżu Słowińskim, od -120 do -139 mm. Jednakże tej wielkości niedobory wody nie przekroczyły wartości krytycznych (20% obniżenia plonów) wśród monitorowanych upraw. Na dużym obszarze kraju niedobory wody wynosiły od 0 do -119 mm, a w niektórych miejscach notowano nawet dodatnie wartości KBW.

W wyniku występujących warunków wilgotnościowych w czternastym okresie raportowania, nie stwierdzamy wystąpienia suszy rolniczej na terytorium Polski.

W lipcu najchłodniej było w północnej części kraju od 16 do 18^oC. Im dalej w kierunku południowym tym było cieplej, od 18 do 20^oC. Najwyższą temperaturę tego miesiąca notowano na Nizinie Śląskiej, na której notowano ponad 20^oC.

W sierpniu najcieplej było na Pojezierzu Wielkopolskim i Nizinie Wielkopolskiej, w południowo-zachodniej części Pojezierza Mazurskiego oraz w północnych obszarach Niziny Mazowieckiej od 21 do 22,5^oC. Na tym terytorium było cieplej od normy wieloletniej (1991-2020) od 2,5 do 3,5^oC. Na pozostałym terytorium Polski temperatura powietrza wynosiła od 19 do 21^oC i była wyższa od normy od 1 do 2,5^oC.

W pierwszej dekadzie września nadal było ciepło w południowo-zachodniej części kraju, od 14,5 do 17,5^oC. Im dalej w kierunku północno-wschodnim tym było zimniej. Na Nizinie Podlaskiej i we wschodnich terytoriach Pojezierza Mazurskiego było tylko 9,5^oC. W drugiej dekadzie września było już chłodniej. W zachodnim terytorium kraju notowano od 12 do 13^oC. W Polsce środkowej i południowo-wschodniej od 11 do 12^oC, a w północno-wschodniej od 10 do 11^oC. Najzimniej było na obszarach Sudetów i Beskidów Zachodnich od 5 do 10^oC. W trzeciej dekadzie tego miesiąca na przeważającym obszarze kraju notowano 9-10^oC, jedynie na Pobrzeżu Słowińskim było cieplej od 10 do 12^oC, natomiast na południu Polski było zimniej od 4 do 8^oC.

W lipcu najmniej słonecznych godzin notowano w północno-wschodniej części kraju od 200 do 240 godzin. Im dalej w kierunku południowym a zwłaszcza w południowo-zachodnim tym więcej notowano słonecznych godzin od 240 do 260 godzin.

W sierpniu najwięcej słonecznych godzin notowano w północnej i wschodniej Polsce od 260 do 290 godz., więcej od normy od 10 do 50 godz. Szczególnie dużo słonecznych godzin odnotowano na Nizinie Podlaskiej i w północnej części Polesia Lubelskiego oraz w zachodniej części Pobrzeża Słowińskiego, od 280 do 290 godz.

W pierwszej dekadzie września największe usłonecznienie notowano w południowej części Niziny Mazowieckiej, we wschodniej części Pojezierza Wielkopolskiego i Niziny Wielkopolskiej, na Nizinie Szczecińskiej oraz na Polesiu Lubelskim od 85 do 95 godzin. Na pozostałym obszarze kraju Słońce świeciło od 60 do 85 godzin. W drugiej dekadzie najwyższe usłonecznienie notowano na Żuławach Wiślanych, Kujawach oraz na Pobrzeżu Słowińskim od 45 do 60 godz. W północno-wschodniej części kraju Słońce świeciło od 30 do 45 godz. a na pozostałej części kraju tylko od 15 do 30 godz. W trzeciej dekadzie tego miesiąca na przeważającym obszarze kraju notowano 35-45 słonecznych godzin, jedynie na Pobrzeżu Słowińskim było nieco więcej godzin ze słońcem od 45 do 65 godz., natomiast na południu Polski takich godzin było tylko 20-35.

W lipcu niskie opady notowano w zachodniej Polsce od 30 do 70 mm, stanowiące 30-90% normy wieloletniej. Na pozostałym terytorium kraju notowano już większe opady od 70 do 110 mm (80-110% normy), a we wschodnich i południowych częściach kraju osiągały nawet 130 mm (110-150% normy).

W sierpniu w północnej, północno-wschodniej oraz we wschodniej części obszaru Polski notowano opady od 30 do 60 mm (20-100 normy wieloletniej). Natomiast w południowo-zachodniej części terytorium kraju opady były już dużo wyższe, od 60 do aż 210 mm (na Przedgórzu Sudeckim) stanowiące od 100 do 200% normy.

W pierwszej dekadzie września również notowano wysokie opady, największe od 35 do 75 mm wystąpiły na terenie Wyżyny Śląskiej i Krakowsko-Częstochowskiej. Tylko nieco mniejsze od 35 do 70 mm notowano na Nizinach: Śląskiej, Wielkopolskiej, Podlaskiej oraz we wschodniej części Wyżyny Lubelskiej. Na pozostałym obszarze kraju opady były już mniejsze od 5 do 35 mm. W drugiej dekadzie tego miesiąca najwyższe opady notowano na Pogórzu Karpackim oraz w Beskidach Zachodnich od 75 do aż 160 mm. Wysokie opady wystąpiły również na Pobrzeżu Słowińskim od 40 do 135 mm.
W centralnej części kraju wynosiły od 5 do 10 mm, a na pozostałym obszarze Polski od 10 do 40 mm. W trzeciej dekadzie w zachodniej Polsce opady były stosunkowo małe od 10 do 30 mm, we wschodnich obszarach kraju były już wyższe od 40 do 70 mm. Na Pogórzu Karpackim i w Beskidach Zachodnich notowano bardzo obfite opady wynoszące od 70 do 130 mm.

W pierwszym i drugim raporcie notowano stosunkowo niskie wartości ewapotraspiracji wynoszące 2,5 mm/dzień. Występujące opady atmosferyczne w drugiej a zwłaszcza w trzeciej dekadzie maja spowodowały, że deficyt wody był mniejszy niż w pierwszym raporcie. Natomiast w trzecim raporcie ewapotranspiracja wzrosła do 2,9 mm/dzień, w czwartym do 3,3 mm/dzień, w piątym do 3,8 mm/dzień, w szóstym i siódmym do 3,9 mm/dzień, w ósmym i dziesiątym do 4,1 mm/dzień a w dziewiątym do 4,2 mm/dzień. Natomiast wartość ewapotranspiracji zmalała w jedenastym okresie raportowania do 3,6 mm/dzień, w dwunastym do 3,5 mm, w trzynastym do 3,0 mm a w czternastym aż do 2,4 mm i była to najniższa wartość w tegorocznym okresie wegetacyjnym.

Tegoroczne warunki pogodowe z uwagi na:

• wysokie usłonecznienie (III dekada marca, I i II dekada maja oraz III dekada czerwca),
• niskie usłonecznienie (II, III dekada września),
• dużą prędkość wiatru (I dekada kwietnia oraz III dekada maja),
• niską wilgotność powietrza (III dekada marca, I i II dekada maja oraz III dek. czerwca),
• dużą wilgotność powietrza (III dekada września),
• wysoką temperaturę powietrza (czerwiec, sierpień),
• niską temperaturę powietrza (III dekada września),
• małe opady atmosferyczne (II dekada marca, III dekada kwietnia, I, II dekada maja,
  III dekada czerwca, II dekada lipca oraz I dekada sierpnia),
• wysokie opady lipca (II i III dekada sierpnia oraz I, II dekada września),
• wysoką ewapotranspirację potencjalna (III dekada lipca oraz I i II dekada sierpnia),
• niską ewapotranspirację (II i III dekada września),

sprawiły, że wystąpił na terenie kraju duży deficyt wody powodujący suszę wśród wszystkich monitorowanych roślin uprawnych w okresie letnim. Natomiast mniejsze niedobory wody notowano we wrześniu powodujące, że nie stwierdzono suszy rolniczej powodującej obniżenia plonów o 20%.

Informujemy, że zgodnie z definicją określoną w ustawie z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 150, poz. 1249, z późn. zm.) „suszę oznaczają szkody spowodowane wystąpieniem, w dowolnym sześciodekadowym okresie od dnia 21 marca do dnia 30 września, spadku klimatycznego bilansu wodnego poniżej wartości określonej dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb”. A zatem w obojętnie którym okresie sześciodekadowym zostanie stwierdzona susza, to plony ostateczne dla upraw objętych suszą, będą niższe przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.

W tegorocznym okresie wegetacyjnym od 21 marca do 30 września opracowano czternaście raportów dotyczących monitoringu suszy rolniczej. W tym okresie stwierdzono niedobory wody powodujące obniżenie plonów przynajmniej o 20% w stosunku do plonów uzyskiwanych w średnich warunkach pogodowych dla upraw:

1. Zboża jare
2. Zboża ozime
3. Krzewy owocowe
4. Rzepak i rzepik (wiosna)
5. Truskawki
6. Kukurydza na kiszonkę
7. Kukurydza na ziarno
8. Rośliny strączkowe
9. Warzywa gruntowe
10. Tytoń
11. Ziemniak
12. Drzewa owocowe
13. Chmiel
14. Burak cukrowy
15. Rzepak i rzepik (jesień).

Wystąpienie tej wielkości strat dla kraju dla okresu 21.03 – 30.09 br. przedstawia tabela 1.

Tabela 1. Susza rolnicza w Polsce w okresie 21.03-30.09.2022 r.

Poniżej przedstawiamy ostateczne wyniki dotyczące suszy rolniczej dla okresu wegetacyjnego w 2022 roku dla kraju i województw dla wszystkich monitorowanych upraw (tab. 2-16).

Tabela 2. Susza w województwach i w Polsce w uprawach zbóż jarych w 2022 r.

Tabela 3. Susza w województwach i w Polsce w uprawach zbóż ozimych w 2022 r.

Tabela 4. Susza w województwach i w Polsce w uprawach krzewów owocowych w 2022 r.

Tabela 5. Susza w województwach i w Polsce w uprawach rzepaku i rzepiku (wiosna/lato) w 2022 r.

Tabela 6. Susza w województwach i w Polsce w uprawach truskawek w 2022 roku

Tabela 7. Susza w województwach i w Polsce w uprawach kukurydzy na kiszonkę
w 2022 roku

Tabela 8. Susza w województwach i w Polsce w uprawach kukurydza na ziarno w 2022 roku

Tabela 9. Susza w województwach i w Polsce w uprawach roślin strączkowych w 2022 roku

Tabela 10. Susza w województwach i w Polsce w uprawach warzyw gruntowych w 2022 roku

Tabela 11. Susza w województwach i w Polsce w uprawach tytoniu w 2022 roku

Tabela 12. Susza w województwach i w Polsce w uprawach ziemniaka w 2022 r.

Tabela 13. Susza w województwach i w Polsce w uprawach drzew owocowych w 2022 r.

Tabela 14. Susza w województwach i w Polsce w uprawach chmielu w 2022 r.

Tabela 15. Susza w województwach i w Polsce w uprawach buraka cukrowego w 2022 r.

Tabela 16, Susza w województwach i w Polsce w uprawach rzepaku i rzepiku (jesień)
w 2022 roku

Szczegółowe informacje przedstawiające straty plonów w poszczególnych województwach, gminach za pomocą map oraz tabel zamieszczone są na stronie Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej www.susza.iung.pulawy.pl

            Podkreślamy, że tylko zasięg maksymalny jest najbardziej miarodajny w monitorowanym okresie wegetacyjnym w oznaczeniu wystąpienia suszy rolniczej w: kraju, województwie, gminie oraz na działce ewidencyjnej.

Dyrektor
Prof. dr hab. Wiesław Oleszek

Opracowali:

• Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. IUNG-PIB
• Dr hab. Rafał Pudełko
• Dr Katarzyna Żyłowska
• Dr Jan Jadczyszyn
• Mgr Piotr Koza
• Mgr Anna Jędrejek
• Mgr Małgorzata Kozak
• Adrian Matczuk
• Mgr Beata Murat
• Mgr Agata Ścibior