Klimatyczny Bilans Wodny dla okresu od 11 maja do 10 lipca 2022 roku

IUNG-PIB zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2477 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą.

W szóstym okresie raportowania tj. od 11 maja do 10 lipca 2022 roku średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie którego dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą była ujemna, wynosiła -113 mm. W obecnym sześciodekadowym okresie wartość KBW uległa zwiększeniu o 24 mm w stosunku do poprzedniego okresu (1 V-30 VI).

Deficyt wody dla roślin uprawnych występował w całym kraju.

Największy deficyt wody notowano na terenie Niziny Śląskiej od -160 do -219 mm. Bardzo duży niedobór wody notowano również w Kotlinie Sandomierskiej od –160 do –209 mm. Duże niedobory stwierdzono także na terenie Polesia Lubelskiego i na Wyżynie Lubelskiej od -160 do –199 mm. Mniejszy deficyt wody notowano na Nizinie Wielkopolskiej i na Pojezierzu Wielkopolskim od -150 do -179 mm. Na dużym obszarze kraju niedobory wody wynosiły od -120 do -149 mm. Natomiast na terenie Pojezierza Mazurskiego, Przedgórza Sudeckiego, na Wyżynie Śląskiej i Krakowsko-Częstochowskiej niedobory były już mniejsze od 0 do -119 mm.

W wyniku występujących warunków wilgotnościowych w szóstym okresie raportowania, stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na terytorium Polski.

Poniżej przedstawiamy występowanie suszy rolniczej na terenie kraju.

Susza rolnicza występowała na terenie wszystkich województw kraju.

Susza występowała w dwunastu uprawach:

1. Rzepaku i rzepiku,
2. Zbóż jarych
3. Krzewów owocowych,
4. Kukurydzy na ziarno,
5. Kukurydzy na kiszonkę,
6.  Roślin strączkowych,
7. Zbóż ozimych,
8.  Truskawek,
9. Warzyw gruntowych,
10. Tytoniu,
11. Drzew owocowych,
12. Chmielu.

W szóstym okresie raportowania od 11 maja do 10 lipca 2022 r. największy zasięg suszy rolniczej występował wśród upraw rzepaku i rzepiku. Suszę w tych uprawach notowano w 1373 gminach (55,43% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 12,31 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 12,83% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 6,88 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach rzepaku i rzepiku w województwach przedstawia tab. 1.

Tabela 1. Zasięg suszy w uprawach rzepaku i rzepiku

Susza rolnicza wystąpiła także w uprawach zbóż jarych, notowano ją w 612 gminach (24,71% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 43,11 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 4,75% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 18,72 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach zbóż jarych w województwach przedstawia tab. 2.

Tabela 2. Zasięg suszy w uprawach zbóż jarych

Susza rolnicza wystąpiła również w uprawach krzewów owocowych. Notowano ją w 590 gminach (23,82% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 35,40 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 4,64% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 13,12 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach krzewów owocowych w województwach przedstawia tab.3.

Tabela 3. Zasięg suszy w uprawach krzewów owocowych

Suszę rolniczą odnotowano w uprawach kukurydzy na ziarno, wystąpiła w 525 gminach (21,19% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 19,75 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 3,07% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 4,86 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na ziarno w województwach przedstawia tab. 4.

Tabela 4. Zasięg suszy w uprawach kukurydzy na ziarno

Suszę rolniczą odnotowano w uprawach kukurydzy na kiszonkę, wystąpiła w 525 gminach (21,19% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 19,75 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 3,07% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 4,86 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na kiszonkę w województwach przedstawia tab. 5.

Tabela 5. Zasięg suszy w uprawach kukurydzy na kiszonkę

Suszę rolniczą odnotowano w uprawach roślin strączkowych, wystąpiła w 388 gminach (15,66% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 25,6 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 2,59% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 7,34 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach roślin strączkowych w województwach przedstawia tab. 6.

Tabela 6. Zasięg suszy w uprawach roślin strączkowych

Suszę notowano również w uprawach zbóż ozimych. Wystąpiła w 348 gminach (15,05% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 37,59 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 2,29% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 10,81 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach zbóż ozimych w województwach przedstawia tab. 7.

Tabela 7. Zasięg suszy w uprawach zbóż ozimych

Suszę rolniczą w tym okresie sześciodekadowym odnotowano również w uprawach truskawek. Notowano ją w 195 gminach (7,87% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 31,57 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 1,15% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 8,71 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach truskawek w województwach przedstawia tab. 8.

Tabela 8. Zasięg suszy w uprawach truskawek

Susza rolnicza wystąpiła także w uprawach warzyw gruntowych. Notowano ją w 129 gminach (5,21% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 12,03 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 0,63% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 2,03 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach warzyw gruntowych w województwach przedstawia tab. 9.

Tabela 9. Zasięg suszy w uprawach warzyw gruntowych

Suszę rolniczą w tym okresie odnotowano również w uprawach tytoniu. Notowano ją w 120 gminach (4,84% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 12,56 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 0,69% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 2,53 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach tytoniu w województwach przedstawia tab. 10.

Tabela 10. Zasięg suszy w uprawach tytoniu

Susza rolnicza wystąpiła również w uprawach drzew owocowych. Notowano ją w 129 gminach (17,24% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 14,62 punktu procentowego
w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.

Suszę notowano na obszarze 0,26% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 2,14 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania).

Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach drzew owocowych w województwach przedstawia tab. 11.

Tabela 11. Zasięg suszy w uprawach drzew owocowych

Susza rolnicza wystąpiła w uprawach chmielu. Notowano ją w 2 gminach woj. dolnośląskiego (1,18% gmin tego województwa, 0,08% gmin Polski) na obszarze 0,07% gruntów ornych woj. dolnośląskiego.

Temperatura tegorocznego maja była zróżnicowana. Najcieplej było w Polsce południowej i południowo-zachodniej, gdzie notowano ponad 15^oC, na tym terytorium było cieplej od normy o 0,5-1,5^oC. Na północ od tego obszaru temperatura była już niższa, wynosząca od 14 do 15^oC (ale wyższa od normy o ok. 0,5^oC). W kierunku północno-wschodnim temperatura powietrza ulegała stałemu obniżeniu, w środkowej części kraju na dużej powierzchni notowano od 12 do 14^oC (chłodniej było od normy od 0 do 0,5^oC),
a w północnych rejonach Polski było najzimniej od 10 do 12^oC, chłodniej od normy
o 1-2^oC.

W pierwszej dekadzie czerwca najcieplej było na Polesiu Lubelskim i na Pogórzu Karpackim – ponad 18^oC, ciepło również było na Nizinach: Mazowieckiej, Wielkopolskiej oraz Śląskiej od 17 do 18^oC. Tylko nieco chłodniejsze powietrze notowano na Pojezierzach Wielkopolskim i Mazurskim (w części południowej) od 16,5 do 17^oC. Natomiast w północnej części Pojezierza Mazurskiego oraz w południowej części Pojezierza Pomorskiego temperatura wynosiła od 15,5 do 16,5^oC. Najchłodniej było na Pobrzeżu Słowińskim oraz na Pojezierzu Pomorskim (w części północnej) od 13,5 do 14,5^oC. W drugiej dekadzie czerwca najcieplej było na Nizinie Śląskiej, ponad 19^oC, tylko nieco chłodniejsze powietrze notowano w Polsce południowej, południowo-zachodniej oraz południowo-wschodniej od 17 do 19^oC. Na północ od tego obszaru temperatura była już niższa, wynosząca od 16 do 17^oC. Na Pojezierzach Pomorskim i Mazurskim było najzimniej od 13 do 16^oC. Natomiast trzecia dekada tego miesiąca była bardzo ciepła. Najcieplej było na Nizinie Śląskiej, Wielkopolskiej oraz na Pojezierzu Wielkopolskim od 19 do 22^oC. Na pozostałym obszarze kraju również było bardzo ciepło od 18 do 19^oC.

W pierwszej dekadzie lipca na Pojezierzu Pomorskim notowano tylko od 14 do 17^oC. Najcieplej było na Polesiu Lubelskim oraz we wschodniej części Pogórza Karpackiego ok. 19^oC. Na pozostałym, zdecydowanie największym terytorium Polski temperatura wynosiła od 17 do 19^oC.

W maju w południowej części kraju notowano najwyższe usłonecznienie, od 240 do 320 godz. i w tym rejonie Słońce świeciło od 20 do 80 godz. dłużej w stosunku do normy wieloletniej. W północnej części kraju usłonecznienie było już niższe od 200 do 240 godz. z wyjątkiem wybrzeża, na którym notowano od 220 do 240 słonecznych godzin. W tej części Polski usłonecznienie było w normie, jedynie w północno-wschodniej części kraju mniej było słonecznych godzin (o 20-50 godz.) w stosunku do normy.

W pierwszej dekadzie czerwca najwięcej słonecznych dni notowano na Pobrzeżu Słowińskim oraz na Nizinie Podlaskiej, gdzie Słońce świeciło od 90 do 100 godzin. Na pozostałym obszarze kraju notowano od 70 do 100 godzin ze słońcem. Drugą dekadę tego miesiąca również charakteryzowało wysokie usłonecznienie zwłaszcza w południowo-wschodniej Polsce, od 110 do 120 godz. W północnej części kraju usłonecznienie było najniższe z ok. 70 słonecznymi godzinami. W trzeciej dekadzie czerwca w dalszym ciągu w południowo-wschodniej części Polski notowano wysokie usłonecznienie, od 120 do 130 słonecznych godzin, natomiast w zachodnich rejonach kraju usłonecznienie było małe od 100 do 110 godzin. Na pozostałym obszarze kraju notowano od 110 do 120 słonecznych godzin.

Pierwszą dekadę lipca charakteryzowało bardzo niskie usłonecznienie. Najniższe notowano na Wyżynie Lubelskiej, w Kotlinie Sandomierskiej, na Nizinach Śląskiej i Wielkopolskiej oraz we wschodnich częściach Pojezierza Mazurskiego tylko od 60 do 70 godzin. Natomiast zdecydowanie najwięcej świeciło słońce na Pobrzeżu Słowińskim od 90 do 100 godzin. Na pozostałym obszarze kraju usłonecznienie wynosiło od 70 do 90 godzin.

W maju niskie opady od 10 do 30 mm notowano w Beskidach, na Pogórzu Karpackim, w Kotlinie Sandomierskiej, na Wyżynie Lubelskiej oraz w zachodnich rejonach Pojezierza i Niziny Wielkopolskiej, stanowiąc na tych terenach od 20 do 50% normy wielkoletniej. Natomiast stosunkowo wysokie opady od 50 do 80 mm wystąpiły na Pojezierzach Mazurskim i Pomorskim (90-160% normy). Na przeważającym obszarze Polski notowano opady atmosferyczne o wielkości od 30 do 40 mm, stanowiące 50-70% normy.

We wszystkich dekadach czerwca małe opady notowano we wschodniej i zachodniej części kraju od 10 do 20 mm, wyższe wystąpiły w środkowej Polsce od 25 do 35 mm. Natomiast na terenie Wyżyn: Śląskiej, Krakowsko-Częstochowskiej oraz Małopolskiej opady były już większe od 35 do 100 mm (w pierwszej dekadzie) oraz wynoszące ok. 30 mm w drugiej dekadzie tego miesiąca. W pierwszej dekadzie nieco mniejsze opady wystąpiły na obszarze Kujaw, na Pojezierzu Mazurskim oraz w Beskidach Wschodnich od 35 do 70 mm. Natomiast w drugiej dekadzie czerwca na obszarze Niziny Wielkopolskiej, Pojezierza Pomorskiego. Mazurskiego oraz w trzeciej dekadzie na Nizinie Śląskiej i na Przedgórzu Sudeckim opady były już większe od 30 do 60 mm.

Pierwsza dekada lipca była najbardziej dżdżystą dekadą tego roku. Szczególnie duże opady notowano na Wyżynach: Małopolskiej i Lubelskiej, w Kotlinie Sandomierskiej, na Polesiu Lubelskim, Nizinie Podlaskiej oraz na Pojezierzu Pomorskim od 60 do ponad 120 mm. Pragniemy zaznaczyć, że te bardzo duże opady atmosferyczne wystąpiły na obszarze, w którym odnotowano największy niedobór wody przedstawiony dla okresu 01.05-30.06. br. Natomiast najniższe notowano na Nizinie Wielkopolskiej i Pojezierzu Wielkopolskim, w środkowej części Niziny Mazowieckiej oraz na Pojezierzu Mazurskim od 15 do 30 mm. Na pozostałym obszarze kraju opady wynosiły od 30 do 60 mm.

W pierwszym jak i drugim raporcie notowano stosunkowo niskie wartości ewapotraspiracji wynoszące 2,5 mm/dzień. Występujące opady atmosferyczne w drugiej a zwłaszcza w trzeciej dekadzie maja spowodowały, że deficyt wody był mniejszy niż w pierwszym raporcie. Natomiast w trzecim raporcie ewapotranspiracja wzrosła do 2,9 mm/dzień, w czwartym do 3,3 mm/dzień w piątym do 3,8 mm/dzień a w szóstym do 3,9 mm/dzień.

Informujemy, że zgodnie z definicją określoną w ustawie z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 150, poz. 1249, z późn. zm.) „suszę oznaczają szkody spowodowane wystąpieniem, w dowolnym sześciodekadowym okresie od dnia 21 marca do dnia 30 września, spadku klimatycznego bilansu wodnego poniżej wartości określonej dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb”. A zatem w obojętnie którym okresie sześciodekadowym zostanie stwierdzona susza, to plony ostateczne dla upraw objętych suszą będą niższe przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.

W tegorocznym okresie wegetacyjnym od 21 marca do 10 lipca opracowano sześć raportów dotyczących monitoringu suszy rolniczej. W tym okresie stwierdzono niedobory wody powodujące obniżenie plonów przynajmniej o 20% w stosunku do plonów uzyskiwanych w średnich warunkach pogodowych dla upraw:

1. Zbóż jarych,
2. Zbóż ozimych,
3. Rzepaku i rzepiku,
4. Truskawek,
5. Krzewów owocowych,
6. Kukurydzy na ziarno,
7. Kukurydzy na kiszonkę,
8. Roślin strączkowych,
9. Tytoniu,
10. Warzyw gruntowych,
11. Drzew owocowych,
12. Chmielu.

Wystąpienie tej wielkości strat dla kraju dla okresu 21.03 – 10.07 br. przedstawia tabela 12.

Tabela 12. Susza rolnicza w Polsce w okresie 21.03-10.07.2022 r.

Szczegółowe informacje przedstawiające straty plonów w poszczególnych województwach za pomocą map oraz tabel zamieszczone są na stronie Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej www.susza.iung.pulawy.pl, na której znajduje się zakładka:

Mapy zagrożenia suszą\Wybierz uprawę\Wybierz okres – należy wybrać Zasięg maksymalny, z którego jednoznacznie wynika informacja o suszy:

• liczba gmin z suszą,
• udział gmin z suszą,
• udział powierzchni z suszą

dla województw i dla kraju. Przedstawione dane są sumą wszystkich gmin i powierzchni objętych suszą od początku jej monitorowania (od 21 marca) w danym roku aż po raport bieżący. Podkreślamy, że tylko zasięg maksymalny jest najbardziej miarodajny
w monitorowanym okresie wegetacyjnym w oznaczeniu wystąpienia suszy rolniczej
w: kraju, województwie, gminie oraz na działce ewidencyjnej.

Tegoroczne warunki pogodowe z uwagi na:

• wysokie usłonecznienie (III dekada marca, I i II dekada maja oraz III dekada czerwca),
• dużą prędkość wiatru (I dekada kwietnia oraz III dekada maja),
• niską wilgotność powietrza (III dekada marca, I i II dekada maja oraz III dek. czerwca),
• wysoką temperaturę powietrza (czerwiec),
• małe opady atmosferyczne (II dekada marca, III dekada kwietnia, I i II dekada maja oraz III dekada czerwca)

sprawiły, że wystąpił na terenie kraju duży deficyt wody dla roślin uprawnych. Straty plonów z powodu niedoboru wody wystąpiły we wszystkich województwach Polski.

Należy zaznaczyć, że obserwowane znaczne złagodzenie suszy w obecnie monitorowanym sześciodekadowym okresie, wynikało m.in. z bardzo dużych opadów jakie notowano na terytorium kraju, na którym deficyt wody w poprzednim publikowanym raporcie był największy (w południowo-wschodniej części Polski).

Dyrektor
Prof. dr hab. Wiesław Oleszek

Opracowali:

• Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. IUNG-PIB
• Dr hab. Rafał Pudełko
• Dr Katarzyna Żyłowska
• Dr Jan Jadczyszyn
• Mgr Piotr Koza
• Mgr Anna Jędrejek
• Mgr Małgorzata Kozak
• Adrian Matczuk
• Mgr Beata Murat
• Mgr Agata Ścibior