Nicienie pewnie też są na Twoim polu? W uprawie warzyw korzeniowych to stały, narastający problem

Tematyka związana z nicieniami i ich szkodliwością stosunkowo rzadko gości na łamach portali czy w prasie ogrodniczej. Rzadko poruszana jest także na szkoleniach z Plantatorami warzyw korzeniowych i innych. Temat, jak widać nie doceniany, jednak ważny z punktu widzenia produkcji wysokiej jakości plonów marchwi czy pietruszki. Niestety, w ostatnich kilku latach w wielu rejonach warzywniczych obserwujemy stosunkowo wysokie zagrożenie ze strony nicieni. Problem ten dotyczy w równym stopniu marchwi i pietruszki korzeniowej, w większym stopniu selera korzeniowego, a także innych warzyw. Nasilenie występowania tej grupy szkodników glebowych możemy wiązać z kilkoma zjawiskami. Do najważniejszych z nich należą: ograniczone możliwości zwalczania nicieni, wzrost intensywności produkcji, ograniczenia w płodozmianie i wadliwe, koniunkturalne płodozmiany, przebieg warunków atmosferycznych w ostatnich latach: ciepłe wiosny, suche lata, długie i ciepłe jesienie. W zależności od lokalnej specyfiki na wzrost liczebności nicieni na plantacjach mogą składać się różne kombinacje wymienionych czynników. Każdy, kto uprawia warzywa, powinien zdawać sobie sprawę, że jego pola są potencjalnie zagrożone możliwością występowania szkodliwych nicieni, mimo tego, ze potencjalnie niewiele na to wskazuje.

Groźny guzak

Stałym zagrożeniem dla warzyw korzeniowych są guzaki. W Europie stwierdza się 23 gatunki tych nicieni. W Polsce głównym zagrożeniem jest guzak północny, sporadycznie pojawiają się inne gatunki. Nicień ten wymaga gleb przewiewnych, piaszczystych dobrze rozwija się w glebach organicznych. Praktycznie nie występuje na glebach ciężkich i zlewnych. Na glebach lżejszych obserwujemy znacznie większą szkodliwość tego nicienia niż na glebach ciężkich, gdzie zawleczony może nawet stopniowo wymierać. Guzak północny atakuje praktycznie większość gatunków roślin dwuliściennych, nie zasiedla systemu korzeniowego roślin jednoliściennych. Objawy występowania tego gatunku na częściach nadziemnych roślin są mało specyficzne i możemy je pomylić z objawami działania niekorzystnych warunków klimatycznych, takich jak np.: susza oraz z następstwami błędów agrotechnicznych – złe przygotowanie pola pod siew. Objawy, które mogą nas zaniepokoić i wskazywać na porażenie systemu korzeniowego roślin przez guzaka północnego to nierównomierne wschody, opóźnione wschody, więdnięcie roślin. Na częściach podziemnych, głównie drobnych korzeniach roślin, możemy obserwować guzki – wyrośla, a na korzeniu spichrzowym nadmiar drobnych korzeni. Korzenie spichrzowe marchwi i pietruszki często ulegają zniekształceniom, niesymetrycznym rozwidleniom, skróceniom i innym deformacjom. Często niestety występowanie objawów obserwujemy dopiero w czasie zbiorów korzeni. Guzaki prowadzą osiadły tryb życia. Zimują jaja w workach jajowych, larwy inwazyjne pojawiają się na przełomie kwietnia i maja, wyląg osobników stadium J2 następuje zwykle przy temperaturze gleby 10-12°C. Na przełomie maja i czerwca larwy J2 wnikają do korzeni. Proces zasiedlania korzeni i dalszy rozwój larw zachodzi najszybciej w temperaturze gleby 18-21°C. W okresie od końca czerwca do połowy sierpnia pojawiają się i dojrzewają samice – od początku lipca mogą one składać jaja. W naszych warunkach klimatycznych rozwój pierwszego pokolenia guzaka północnego trwa od 9-13 tygodni. Na marchwi gatunek ten daje 2 pokolenia. Przed rozpoczęciem uprawy należy przeprowadzić badania gleby pod kątem obecności larw inwazyjnych J2 guzaka północnego. Wiosną analizę tą najlepiej wykonać w kwietniu lub maju, gdy temperatura gleby osiągnie 10-12^oC. Ponowny wzrost liczebności larw J2 w glebie obserwowany jest na przełomie sierpnia i września. Próby gleby do badań na obecność larw inwazyjnych guzaków w glebie należy pobierać w wymienionych terminach agrotechnicznych. Poziom tolerancji na zasiedlanie korzeni marchwi przez guzaka północnego, od którego notuje się spadek plonu handlowego w uprawach polowych to tylko około 3 larwy inwazyjne/100 cm³ gleby na początku sezonu. Próg szkodliwości jest, więc bardzo niski. Stąd wynika ogromna szkodliwość guzaka północnego. Próby korzeni do analiz pod kątem obecności nicieni można pobierać przez cały sezon wegetacyjny. Pozwala to wykrywać w uprawie guzaki w terminach, gdy w glebie nie obserwuje się osobników młodocianych.

Korzeniak bardzo powszechny w naszym kraju

Drugą grupą nicieni stanowiących poważne zagrożenie dla warzyw korzeniowych są korzeniaki, na czele z najbardziej zjadliwym gatunkiem - Korzeniakiem szkodliwym. Nicień ten występuje w naszym kraju bardzo powszechnie. Jest polifagiem, pasożytuje na około 350 gatunkach roślin uprawnych i dziko rosnących, należących do różnych rodzin botanicznych. Nicień ten przez całe życie zachowuje możliwość przemieszczania się w glebie i może wnikać w tkanki systemu korzeniowego. Objawy żerowania sprowadzają się do występowania nekroz na korzeniach i zamierania systemu korzeniowego. Ponieważ nie są to specyficzne symptomy żerowania korzeniaków, w przypadku wystąpienia opisanych objawów należy wykonać analizę nematologiczną korzeni oraz gleby otaczającej roślinę. Uszkodzenie systemu korzeniowego przez żerujące nicienie powoduje wolniejszy rozwój roślin, porażone rośliny są częściej infekowane przez patogeniczne grzyby. Charakterystycznym objawem żerowania korzeniaków na marchwi, we wczesnych etapach rozwoju korzeni są poprzeczne pierścienie na korzeniach spichrzowych. W cyklu rozwojowym występuje stadium jaja, cztery stadia młodociane oraz osobniki dorosłe. Zapłodnione samice składają jaja w tkance miękiszowej korzeni, stosunkowo rzadko w glebie. Z jaj wylęgają się larwy J2, które przechodzą kolejne linienia aż do uzyskania dojrzałości płciowej. Pełny cykl rozwojowy Korzeniaka szkodliwego trwa 26 lub 46 dni odpowiednio w temperaturze 30°C i 17°C. W naszych warunkach klimatycznych rozwija się rocznie 5-6 pokoleń tych nicieni. Optymalnym terminem na określenie liczebności korzeniaków w glebie jest połowa czerwca, kiedy obserwowane są ich największe liczebności, ale ich wykrywanie w glebie i korzeniach roślin można prowadzić przez cały sezon wegetacyjny. 

Szpilecznik baldasznik częsty w lata suche

Powszechnie na glebach lekkich, suchych, a szczególnie w latach z małą ilością opadów spotykamy na polach kolejnego nicienia – szpilecznika baldasznika. Nicień ten licznie występuje na roślinach z rodziny baldaszkowatych oraz kapustowatych. Powoduje straty gospodarcze w uprawie selera i pietruszki. Ciekawostką jest to, że nicień ten rozwija się na marchwi bez widocznych symptomów żerowania. Szpileczniki nie wnikają w tkanki, ale żerują w jednym miejscu korzenia przez dłuższy czas, powodując powstawanie ran. Miejsca te mogą być atakowane przez grzyby chorobotwórcze, dochodzi do rozwoju chorób kompleksowych, co znacznie powiększa szkody. Nicienie zwykle żerują na wierzchołkach korzeni, żerują w pobliżu stożka wzrostu. Reakcją obronną rośliny jest wytwarzanie dodatkowych bocznych korzeni, które także są atakowane przez nicienie. Żerowanie nicieni widoczne jest to w postaci brązowych plam, rozwidleń na korzeniach oraz ordzawień, będących efektem zainfekowania uszkodzeń grzybami chorobotwórczymi. W przypadku tego gatunku zimują larwy 4 stadium, wiosną larwy te linieją pod wpływem wydzielin korzeniowych roślin żywicielskich, po wylince samice zostają zapłodnione i składają jaja (około 20 sztuk). Z jaj wychodzą larwy drugiego stadium J2, po dwukrotnym linieniu powstają larwy czwartego stadium, które przekształcają się (tylko w obecności żywiciela) w osobniki dorosłe, cały cykl trwa około 23 dni.

Jak „walczyć” z nicieniami?

Przystępując do zwalczania nicieni na konkretnym polu, w konkretnych warunkach glebowo-klimatycznych, powinniśmy stosować jednocześnie kilka różnych metod. Podstawą zwalczania jest wiedza o tym, jaki gatunek i w jakiej liczebności zasiedla daną uprawę. Bez tej informacji podjęte działania będą miały bardzo ograniczoną efektywność. Stąd namawiamy na wykonanie badań gleby i materiału roślinnego na obecność i liczebność nicieni w wyspecjalizowanym w zakresie nematologii laboratorium.

Możliwość ochrony chemicznej upraw przed nicieniami ma określone ograniczenia. Asortyment nematocydów jest mały, niewielki jest także zakres rejestracji tych produktów. W dłuższym odcinku czasu opłacalne jest zastosowanie preparatów opartych na różnych mikroorganizmach, w tym bakteriach, promieniowcach a głównie grzybach entomopatogenicznych. Dodatkowo szkodliwość nicieni glebowych mogą ograniczać także grzyby mykoryzowe oraz bakterie ryzosferowe (PGPR). Przystępując do stosowania preparatów opartych na mikroorganizmach, musimy zdawać sobie sprawę, że ich skuteczność rośnie wraz z liczbą wykonanych zabiegów oraz z liczbą lat, w których stosujemy te produkty. Po pierwszym roku stosowania, możemy czuć się zawiedzeni efektami, jednak w kolejnych latach, gdy liczba mikroorganizmów ograniczających liczebność nicieni w glebie i w systemie korzeniowym wzrośnie zobaczymy satysfakcjonujące nas efekty działania. Musimy pamiętać, że działanie mikroorganizmów glebowych zwalczających nicienie nigdy nie będzie spektakularne, mikroorganizmy działają wolniej niż pestycydy, ale ich działanie jest dłuższe i nasila się wraz latami systematycznego ich stosowania szczególnie, jeśli połączymy ich aplikacje z prawidłowo prowadzonym płodozmianem. Do produktów biologicznych ograniczających szkodliwość nicieni w uprawach warzyw zaliczamy preparat BACTIM RECEPTOR. BACTIM RECEPTOR to biopreparat w formie proszku do sporządzania zawiesiny wodnej lub granulatu do stosowania podsiewaczami w czasie przygotowywania redlin, siewu czy sadzenia, szczególnie polecany do warzyw uprawianych na stanowiskach zagrożonych przez nicienie. BACTIM RECEPTOR zawiera zestaw grzybów mikoryzowych, grzybów saprofitycznych oraz promieniowców.

Doświadczenia prowadzone nad zastosowaniem BACTIM RECEPTOR w warzywach korzeniowych potwierdzają, że:

• ogranicza on uszkodzenia systemu korzeniowego przez nicienie
• zwiększa odporność roślin na choroby systemu korzeniowego
• wpływa pozytywnie na wigor roślin
• poprawia właściwości fizyko-chemiczne gleby
  • zwiększa aktywność mikrobiologiczną gleby
  • powoduje wzrost bioróżnorodności
  • daje przyspieszenie procesów humifikacji i mineralizacji
• poprawia wielkość i jakość plonów owoców i warzyw
  • ogranicza kumulację szkodliwych substancji w roślinach
  • powoduje wzrost zawartości enzymów, przeciwutleniaczy i polifenoli w plonie
  • zwiększa zawartość antyoksydantów w produktach spożywczy

Agrotechniczne aspekty stosowania BACTIM RECEPTOR:

• zaszczepienie gleby oraz systemu korzeniowego roślin już na wczesnym etapie wzrostu roślin
  • ograniczenie szkodliwości nicieni już od wschodów i sadzenia rozsady
• łatwa aplikacja, biopreparat BACTIM RECEPTOR może być stosowany przez:
  • podlewanie rozsady (np.: rozsada selera)
  • z przygotowaniem redlin, z siewem, z sadzeniem
  • opryskiwanie gleby przed siewem, sadzeniem roślin, formowaniem redlin
  • fertygację
  • podlewanie roślin rosnących na stałym miejscu
  • inkorporację
  • zabiegi dolistno/doglebowe
  • możliwość aplikacji także po wschodach i po posadzeniu roślin
• skład produktu, dostosowany do stanowisk zagrożonych przez nicienie
  • grzyby mikoryzowe
  • promieniowce
  • grzyby saprofityczne
• jeden biopreparat dla wielu gatunków warzyw i roślin ozdobnych szczególnie zagrożonych przez nicienie

Rekomendacje zastosowania biopreparatów z serii BACTIM w produkcji warzyw korzeniowych:

Stałym elementem rekomendacji stosowania preparatów BACTIM w warzywach korzeniowych jest także zaprawa do nasion BACTIM STARTER. BACTIM STARTER to biopreparat przeznaczony do zaprawiania nasion wszystkich gatunków roślin uprawnych, a w szczególności nasion warzyw i roślin ozdobnych, uprawianych z siewu wprost do gruntu.

Biopreparat zawiera konsorcjum bakterii glebowych i ryzosferowych z rodzaju Azospirillum, Azotobacter, Bacillus oraz Pseudomonas.

Najważniejsze korzyści ze stosowania BACTIM STARTER:

• równomierne wschody roślin
• dynamiczny wzrost po wschodach
• równomierny rozwój roślin na plantacji
  • możliwość ograniczenia zbiorów wieloetapowych
• ograniczenie wpływu stresów
  • suszy
  • wysokiej temperatury
  • chłodów
  • większa odporność roślin na choroby

Agrotechniczne aspekty stosowania BACTIM STARTER:

• łatwe zaprawianie nasion warzyw i innych roślin na sucho lub mokro:
  • w mieszalnikach mechanicznych
  • w zaprawiarkach
  • w mieszalnikach ręcznych (np. słoik, czy inny zamykany pojemnik)
• doskonałe pokrycie nasion
  • dodatkowe substancje wiążące
  • ograniczona możliwość osypywania się zaprawy z nasion
  • ograniczanie elektryzowania się nasion
• wysoka koncentracja mikroorganizmów
  • niska dawka na hektar tylko 50 g
• możliwość inokulacji wcześniej zaprawianych nasion