Aktualności
Zbliża się okres siewu i sadzenia warzyw ciepłolubnych. Warto się zastanowić jaką technologię uprawy zastosować, aby stworzyć roślinom jak najlepsze warunki do wzrostu i rozwoju.
Ściółkowanie gleby w uprawie warzyw przyczynia się do zmniejszenia wahań temperatury i wilgotności gleby oraz zachwaszczenia, co wpływa na szybszy wzrost i rozwój, a w konsekwencji na plonowanie roślin. Plony warzyw, zwłaszcza ciepłolubnych, są nie tylko większe, lecz odznaczają się także lepszą jakością, a zbiory rozpoczynają się wcześniej niż z roślin nie ściółkowanych. Podstawowe znaczenie w kształtowaniu warunków cieplnych w otoczeniu roślin uprawianych z zastosowaniem ściółek mają rodzaj tworzywa sztucznego, barwa ściółki oraz jej właściwości optyczne, tj. pochłanianie, odbijanie i przepuszczanie promieni słonecznych. Spośród wielu materiałów używanych do ściółkowania najpowszechniej stosowana jest folia polietylenowa (PE) o barwie czarnej oraz czarna włóknina polipropylenowa (PP). Możliwe jest również użycie folii białej, czarno-białej, bezbarwnej, a także niebieskiej, pomarańczowej, czerwonej, zielonej czy srebrnej. Kolorowe folie są fotoselektywne, tzn. odbijają fale promieniowania fotosyntetycznie czynnego, co ogranicza wzrost chwastów, natomiast przepuszczają fale promieniowanie w zakresie krótkiej podczerwieni, co wpływa korzystnie na warunki cieplne w glebie. Ogórek jako roślina ciepłolubna, mająca duże wymagania zarówno w stosunku do temperatury powietrza jak i gleby, powinien się pojawiać na polu dopiero wtedy, gdy podłoże jest dostatecznie ogrzane. W uprawie bez ściółki wypada to zwykle pod koniec pierwszej dekady maja, natomiast przy przykryciu gleby folią można się pokusić o wejście z roślinami na pole kilka a nawet kilkanaście dni wcześniej. Folię należy rozłożyć przynajmniej 2 tygodnie przed planowanym terminem siewu czy sadzenia, co spowoduje ogrzanie się gleby. Wyniki licznych doświadczeń pokazują, że największy wzrost temperatury daje ściółka z folii bezbarwnej, ale z racji tego, że doskonale pod nią rosną również chwasty nie stosuje się jej do tego celu. Użycie jako ściółki folii czarnej powoduje zarówno wzrost temperatury gleby jak również zmniejszenie jej wahań oraz ograniczenie zachwaszczenia. Czarna folia pochłania bowiem znaczne ilości ciepła, które dopiero później przekazuje glebie. Folia hamuje też oddawanie ciepła przez glebę do atmosfery. Znajduje to potwierdzenie w wynikach badań na ten temat, w których stwierdza się, że temperatura gleby ściółkowanej czarną folią była wyższa od temperatury gleby nie ściółkowanej w nocy, rano i wieczorem oraz niższa w godzinach południowych. Różnice w temperaturze gleby bez ściółki i ściółkowanej zwiększały się wraz ze wzrostem temperatury powietrza. Przy temperaturze powietrza powyżej 20°C ściółkowanie obniżało temperaturę gleby w południe nawet o 10°C. Średnia dobowa temperatura gleby osłoniętej czarną folią była jednak wyższa niż nieosłoniętej.
Pasy cienkiej (grubości około 0,05 mm), czarnej folii polietylenowej, szerokości 1-1,2 m rozkłada się na powierzchni gleby, nie przykrywając oczywiście całego pola. Obecnie rzędy roślin ogórków rozmieszczane są w dość dużych odległościach jeden od drugiego, np. co 2 m a nawet więcej. Jeżeli używa się folii o szerokości 1 m, to pas gleby nie przykrytej również ma szerokość 1 m. Folię najlepiej rozkładać przy użyciu specjalnych maszyn, które rozwijają jednocześnie linie kroplujące do nawadniania i wycinają otwory w folii, w które wysiewa się nasiona lub wsadza rozsadę. Przy rozkładaniu folii należy zwrócić uwagę aby była ona dobrze napięta i dokładnie obsypana po bokach. Słabe napięcie folii powoduje jej przesuwanie się, zwłaszcza w słoneczne i wietrzne dni, co sprawia, że otwory nie pokrywają się z miejscami w których wysiano nasiona i po wschodach młodym roślinom może brakować światła. Przy tej technologii uprawy nasiona ogórka można wysiewać specjalnymi siewnikami, przystosowanymi do siewu na folii, jednak najczęściej sieje się ręcznie, gniazdowo, po 2-3 nasiona w jednym otworze. Ręczny wysiew jak również konieczność ręcznego pielenia gniazd to jedne z wad tego sposobu produkcji. Dobrym rozwiązaniem może być uprawa z rozsady, którą korzystnie jest wyprodukować w paletach o średnicy pojedynczych doniczek około 5cm, co sprawia, że nie trzeba wycinać zbyt dużych otworów w folii. Taką rozsadę należy sadzić wcześnie, kiedy rośliny wytworzą liścienie i pierwszy liść właściwy, a bryła korzeniowa jest dobrze przerośnięta i nie rozsypuje się. Dłuższe przetrzymywanie rozsady nie jest wskazane gdyż roślinom będzie brakować miejsca. Przy produkcji z rozsady ogórki wcześniej wchodzą w okres owocowania, zużywa się mniej nasion, zazwyczaj wystarcza także tylko jedno pielenie gniazd, ale trzeba ponieść koszty na wyprodukowanie rozsady. Dlatego też wybór metody uprawy należy poprzedzić szczegółową kalkulacją.
Uprawiając ogórki na glebie ściółkowanej czarnymi materiałami można w zasadzie zrezygnować z użycia herbicydów lub ograniczyć się do jednego zabiegu preparatem kontaktowym między pasami folią. Po siewie nasion lub sadzeniu rozsady dobrze jest również przykryć pole białą włókniną, szczególnie jeśli pogoda jest niezbyt sprzyjająca dla ogórka. Chcąc maksymalnie wykorzystać folię i linie kroplujące, niektórzy producenci uprawiają ogórki w tym samym miejscu przez 2-3 lata, pozostawiając folię i węże do nawadniania przez cały czas na polu. Niezależnie jednak od długości okresu użytkowania folii i linii kroplujących pozostaje problem ich utylizacji, co jest niestety wadą tej technologii.
Autor: dr inż. Tomasz Spiżewski, Katedra Warzywnictwa - Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
