Srebrzysty oprych w ziemniakach. Jak sobie z nim radzić?

W ostatnich latach straty ekonomiczne powodowane występowaniem parcha srebrzystego ziemniaka (grzyb Helminthosporium solani) stały się powszechnym problemem branży ziemniaczanej. Parch srebrzysty to nie lada kłopot w produkcji ziemniaków na świeży rynek. Tu obserwuje się nowe tendencje dla podstawowych artykułów rolno-spożywczych; w przypadku ziemniaka detaliści i / lub konsumenci coraz chętniej sięgają po bulwy umyte – a na tych widać każdą skazę, każdy defekt. Liczy się odmiana, kolor miąższu, ale ponadto rzeczywiście ważny jest wygląd zewnętrzny, skórka – tak skórka, nawet pomimo tego, że i tak większość ziemniaków jest obierana. A jaka jest powierzchnia bulwy porażonej parchem srebrzystym? Krótko mówić, nieatrakcyjna, ale o objawach choroby później.

Wracając jeszcze myślą do skórki bulwy, warto spojrzeć na nią jak na opakowanie jednostkowe. Producenci czekolady ciągle pracują nad jakością opakowania, wiedzą jak istotne ono ma znaczenie w wyborze produktu, pomimo że większości z nas trudno oprzeć się tabliczce czekolady.

Także światowy trend wzrostu areału i produkcji ziemniaków przetwarzanych wskazuje, że bulwy muszą być przechowywane w wysokiej wilgotności względnej i temperaturze, aby utrzymać jakość wymaganą przez przetwórców. A podkreślić należy, że właśnie temperatura i wilgotność względna są dwoma najważniejszymi czynnikami epidemiologicznymi wpływającymi na rozwój H. solani – sprawcy parcha srebrzystego w obiektach przechowalniczych.

Sprawca parcha – trudny przeciwnik

H. solani jest uważany za patogen o dużym znaczeniu w Europie. Pierwsze doniesienie o parchu srebrzystym ziemniaka pochodzi z Moskwy z 1871 r. Następnie chorobę zaobserwowano w wielu innych krajach; w naszym kraju w 1992 r. (Holandia 1968, Francja 1995, Niemcy 1999). Wzrost zachorowań na parcha srebrzystego przypisuje się m.in. brakowi odporności odmian ziemniaka na H. solani oraz niewielkiej liczbie preparatów do chemicznej kontroli nad chorobą.

Oznaki chorobowe pojawiają się na bulwach. Objawy, to charakterystyczny metaliczny, srebrzysty połysk (stąd nazwa choroby) na powierzchni bulw ziemniaka – okrągłe lub owalne plamy. Srebrzyste zabarwienie powstaje w wyniku rozwarstwienia komórek skórki i wypełnienia powietrzem powstałych szczelin.

Pierwszymi objawami parcha srebrzystego na bulwach potomnych są jasnobrązowe okrągłe plamki lub zmiany na końcu stolonu, które mogą przybrać ciemny oliwkowy kolor w miarę postępu sporulacji grzyba. W polu zmiany pozostają niewielkich rozmiarów, ale powiększają się podczas przechowywania. W wielu przeprowadzonych badaniach stwierdzono, że uszkodzenia ziemniaków przez H. solani zwiększają przepuszczalność skórki bulwy, powodując utratę wody, a zatem utratę wagi i pogorszenie jakości.

Jak już wcześniej wspomniano wystąpienie choroby na bulwach ma negatywny wpływ na bulwy ziemniaka kierowane na świeży rynek do przetwórstwa, ale także i na materiał rozmnożeniowy – sadzeniaki (porażone sadzeniaki nie nadają się do sadzenia), przez uszkodzoną skórkę mogą wnikać inne patogeny.

Cykl choroby sprawcy parcha srebrzystego składa się z dwóch faz: na polu i podczas przechowywania. Pierwotna infekcja występuje m.in. na polu, a konidia produkowane w magazynach służą jako inokulum dla wtórnych cykli infekcji. Warto pamiętać, że podstawowym źródłem inokulum H. solani są zakażone bulwy nasienne jednak mechanizm przenoszenia choroby do bulw potomnych jest jeszcze mało poznany. Pośrednie dowody wskazują, że przeniesienie inokulum może nastąpić, gdy bulwa nasienna albo styka się bezpośrednio z bulwami potomnymi, albo jest blisko nich. Stąd m.in. w strategii przeciwdziałania chorobie niektórzy polecają uprawę odmian wiążących bulwy na długich stolonach. Warto wiedzieć, że chociaż H. solani jest uważany za patogen przenoszony przez bulwy, może zimować w glebie. Stąd też istotność płodozmianu w produkcji tego gatunku.

Przeciwdziałanie chorobie

Istnieje kilka ważnych elementów strategii kontrolowania parcha srebrzystego. Wybór opcji zrównoważonego podejścia: m.in. wykorzystywanie do założenia plantacji sadzeniaków zdrowych, nie podatnych odmian, zaprawianie sadzeniaków, zbiór bulw po ich dojrzeniu – badania wskazują, że wczesne sadzenie i późne zbiory nasilają parcha srebrzystego na bulwach potomnych, to rekomendacje wielu specjalistów. Literatura podaje, że w odpowiednim zarządzaniu chorobą należy zwracać uwagę na czynniki agrotechniczne, które mają wpływ na występowanie i presję parcha srebrzystego. Wskazuje się np.: rozmiar bulw nasiennych (większe stwarzają większe zagrożenie), gęstość sadzenia, termin sadzenia" nawadnianie, termin desykacji czy płodozmian.

Badania dowodzą, że ekonomiczną metodą przeciwdziałania sprawcy parcha srebrzystego jest zaprawianie bulw. Jedną z nowych na naszym rynku zapraw do ziemniaka jest Emesto Silver 118 FS – to nowoczesny, specjalistyczny produkt na bazie dwóch substancji czynnych (penflufen oraz protiokonazol) rekomendowany przez firmę Bayer przeciwko rizoktoniozie i parchowi srebrzystemu (ograniczanie).

Ponadto Emesto Silver ogranicza grzyby z rodzaju Fusarium (sprawca powszechnie występującej suchej zgnilizny bulw) i Phoma (tzw. gangrena). W zaprawie Emesto Silver zarówno substancja czynna penflufen, jak i protiokonazol działa na sprawcę parcha srebrzystego. Przy czym praktyka pokazuje, że protiokonazol – substancja o działaniu systemicznym, to specjalista przeciwko parchowi srebrzystemu. Środek zaleca się stosować do mokrego zaprawiania bulw sadzeniaków ziemniaka na krótko przed lub w trakcie sadzenia. Zaprawianie przed sadzeniem można przeprowadzać na podajniku taśmowym lub rolkowym przy użyciu urządzeń specjalnie do tego przeznaczonych.

Natomiast zaprawianie w trakcie sadzenia można wykonywać przy użyciu zaprawiarek montowanych na sadzarkę do ziemniaków lub w sadzarkach wyposażonych fabrycznie w takie urządzenia. Jaka dawka preparatu jest polecana? Zaleca się użyć 20 ml środka na 1–1,5 litra wody na 100 kg sadzeniaków.

Wiele korzyści stosowania Emesto Silver 118 FS

Podczas ubiegłorocznego Dnia Ziemniaka zorganizowanego w Rolniczym Zakładzie Doświadczalnym SGGW Żelazna można było się przekonać, że bulwy pochodzące z plantacji chronionych Emesto Silver były dobrze ochronione przed patogenami, miały naturalny wygląd skórki (brak plam oraz sklerotów grzyba). Informowano, że towar taki zachowuje naturalną twardość i nie traci wody (brak porowatości powodowanej parchem srebrzystym); w plonie głównym zmniejsza się odsetek bulw małych i zdeformowanych a plon handlowy wyróżnia się wysoką wartością wizualną i estetyczną.

W przeciwdziałaniu parchowi srebrzystemu istotny jest fakt, że niewiele fungicydów po zbiorach jest skutecznych przeciwko tej chorobie, a w ostatniej dekadzie zgłoszono wiele izolatów H. solani, które są trudne do ograniczenia po zbiorach. Wzrost nasilenia sprawcy choroby, częstość występowania izolatów odpornych uzasadnia stosowanie dobrego preparatu do zaprawiania sadzeniaków oraz innych narzędzi ukierunkowanych na przeciwdziałanie występowaniu parcha srebrzystego.

Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć szczególną uwagę na stosowane zwroty wskazujące na rodzaj zagrożenia i symbole ostrzegawcze umieszczone w etykietach oraz przestrzegaj zalecanych środków bezpieczeństwa.