Nawożenie pogłówne w uprawie cebuli

Podstawą w wyzwalaniu potencjału plonotwórczego wykorzystanej do uprawy odmiany jest nawożenie. Poza zastosowaniem odpowiedniej dawki startowej duży wpływ na plon cebuli ma dostarczanie składników roślinom pogłównie.

Podstawą do opracowania programu nawożenia w uprawie cebuli są analizy chemiczne gleby. Na ich podstawie planuje się zarówno dawki, jak i terminy stosowania nawozów. Niektóre z nawozów stosować warto również pogłównie. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy późno wykonane analizy (wiosną danego roku) wykażą bardzo duże deficyty składnika pokarmowego w stosunku do wymagań roślin. Wtedy przedsiewne zastosowanie wszystkich nawozów spowodować by mogło nadmierne zasolenie, a w konsekwencji problemy ze wschodami i wzrostem roślin. Analizy gleby są także bardzo pomocne w sytuacji, gdy w rejonie uprawy cebuli wystąpią bardzo obfite opady, które spowodować mogą wypłukanie składników poza zasięg strefy korzeniowej roślin. Podobna sytuacja ma miejsce przy nawadnianiu plantacji. Wtedy wyniki analizy wskazać mogą na niezbędne dla ratowania opłacalności produkcji zabiegi nawożenia, które koniecznie wykonać trzeba pogłównie.

Kilka tygodni po wschodach rozpoczyna się okres, kiedy można stosować nawożenie pogłówne. Najczęściej dostarczanym tym sposobem składnikiem jest azot. Nawet na glebach średnich i ciężkich producenci stosują nawożenie tym składnikiem w dawkach dzielonych. Jeśli przedsiewnie zastosowano 60 kg N/ha (np. 175 kg saletry amonowej) ? wtedy drugą dawkę tego składnika stosować można, gdy rośliny osiągną wysokość 10 cm (ale nie później niż do połowy czerwca). Warto pamiętać, że opóźnienie zabiegu żywienia azotem wpływać może niekorzystnie na wydłużenie wegetacji roślin, opóźniać zbiór cebul, a przede wszystkich znacznie pogarszać ich jakość i trwałość w przechowaniu. Do nawożenia pogłównego cebuli nadają się zarówno siarczan amonu, saletra amonowa, jak i saletrzak - czyli saletra amonowa wzbogacona w węglan wapnia, dzięki któremu nie oddziałuje ona niekorzystnie na odczyn gleby (nie zakwasza jej). Saletrzak jest nawozem bardzo popularnym w Niemczech. Typowymi nawozami azotowymi do zastosowania pogłównego są ponadto saletry (zawierające azot azotanowy, czyli N-NO₃). Nadają się do tego celu saletry: potasowa (13% N; 45% K₂O) i wapniowa (15,5% N, 26,5% CaO). Warto wziąć pod uwagę to, że saletry bardzo dobrze rozpuszczają się w wodzie.

Nawożenie fosforem zwykle stosuje się w całości przedsiewnie przy użyciu superfosfatu np. pojedynczego (18%P₂O₅) lub wzbogaconego (40% P₂O₅). Jest to szczególnie ważne, gdyż fosfor praktycznie w trakcie sezonu wegetacyjnego nie wypłukuje się w głąb gleby, a zastosowany na powierzchni nie przemieści się do strefy korzeniowej roślin. Niekiedy jednak, przy bardzo dużych deficytach tego składnika spowodowanych np. wieloletnim nie stosowaniem nawożenia fosforem, a także gdy odczyn gleb nie jest prawidłowy ? zarówno nadmiernie kwaśny jak i nadmiernie alkaliczny ? zachodzi wtedy proces tak zwanej retrogradacji składnika czyli przejścia w formy niedostępne dla roślin, można zastosować fosforan amonu (P 26,2%; N 13%), który dostarcza jednocześnie fosfor i startową dawkę azotu. Jednorazowa dawka fosforu powinna wynosić do 100 kg P₂O₅/ha. Bardzo interesującym nawozem (doskonale rozpuszczającym się w wodzie) stosowanym w Europie Zachodniej do nawożenia pogłównego cebuli jest fosforan monopotasowy (P 22,3%; K 28,2%) ? w Polsce ze względu na jego wysoką cenę w uprawach polowych praktycznie nie jest wykorzystywany.

Potas jest składnikiem łatwo wypłukującym się z gleb lekkich. Dlatego, by zabezpieczyć się przed taką sytuacją, a dodatkowo uchronić środowisko naturalne przed skażeniem, nawozy potasowe poleca się stosować na tych typach gleb również pogłównie. Cebula jest wrażliwa na nadmiar chlorków w glebie, dlatego do jej żywienia polecany jest siarczan potasu (50% K₂O). Jednorazowa maksymalna dawka potasu na glebach lekkich nie powinna przekraczać 100 kg K₂O/ha.

Zwykle magnez poleca się stosować przedsiewnie w formie wolnodziałającego nawozu wapniowo-magnezowego węglanowego (dolomitu). Nawóz ten można użyć w sytuacji, gdy gleba wymaga wapnowania, a jednocześnie jest uboga w magnez. Gdy odczyn gleby jest prawidłowy (lekko kwaśny, przy pH 6,0-6,5) stosować można formy szybkodziałające magnezu np. siarczan magnezu (Bittersalz, czyli sól gorzka, 16% MgO), saletrę magnezową, a także kizeryt (29% MgO) i patentkali (10% MgO+30 % K₂O). W trakcie wegetacji roślin żywienie magnezem warto stosować dla zawężenia relacji Ca:Mg w glebie (przy nadmiernej zawartości wapnia). Jednorazowa dopuszczalna dawka magnezu wynosi 100 kg MgO/ha.

Oprócz nawozów pojedynczych czy kompleksowych do nawożenia pogłównego stosować można również nawozy wieloskładnikowe, zawierające niekiedy komplet makro- i mikroelementów. Paleta nawozów kompleksowych przydatnych do żywienia roślin cebuli jest szeroka. Przykładowe z nich przedstawiono w tabeli. Trzeba jednak pamiętać, że przed zaplanowaniem nawożenia powinno się określić zawartość składników w glebie, by uniknąć szkodliwego dla roślin powodującego nadmierne zasolenie przenawożenia.

Przykładowe nawozy wieloskładnikowe mające zastosowanie w żywieniu pogłównym cebuli

Wszelkie zabiegi pogłówne trzeba wykonywać, gdy rośliny są suche, gdyż ewentualne przyklejenie granuli nawozu do liści może spowodować ich poparzenia, szczególnie w fazie, gdy rośliny mają niewielki nalot woskowy. W przypadku deszczowania plantacji, zastosowanie nawadniania wyraźnie zwiększy szybkość działania rozsianych nawozów, a jednocześnie spłucze ewentualne ich pozostałości z części nadziemnych roślin. Pamiętać też należy, że stosując nawozy kompleksowe np. saletrę potasową do gleby wprowadza się nie jeden składnik pokarmowy a dwa, które trzeba właściwie zbilansować.

Dr inż. Tomasz Kleiber, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu