Aktualności
W Polsce w 2014 r. wykryto bakterie Ralstonia solanacearum - chorobę zwaną śluzakiem. To groźny gatunek dla upraw ziemniaków a także pomidorów.
Ralstonia solanacearum jest bakterią porażającą ponad 200 gatunków roślin należących do 50 rodzin. Gatunek Ralstonia solanacearum obejmuje formy o bardzo zróżnicowanej biologii i różnym zasięgu roślin żywicielskich. Jest szeroko rozpowszechniona w świecie na obszarach tropikalnych i subtropikalnych, a w wyniku adaptacji do niższych temperatur, spotykana jest także w klimacie umiarkowanym.
W Europie, dotychczas wykrycia miały miejsce na terenie Belgii, Francji, Niemiec, Grecji, Węgier, Włoch, Holandii, Portugalii, Słowacji, Hiszpanii, Szwecji, a ostatnio także Polski (wykrycie w bulwach ziemniaków w 2014 r.). Największym zagrożeniem dla rejonów klimatu umiarkowanego (Polski) jest rasa 3 występująca głównie na ziemniaku, pomidorze i pelargonii.
Na terenie Unii Europejskiej bakteria posiada status organizmu kwarantannowego i podlega obowiązkowi zwalczania.
Więcej informacji o tym organizmie (m.in. ulotka oraz prezentacje) dostępnych jest tutaj.
Pierwsze wykrycie w Polsce
Bakteria Ralstonia solanacearum została wykryta jesienią 2014 r., w ziemniakach odm. Lady Claire, przeznaczonych na przerób przemysłowy, wyprodukowanych w gospodarstwie zlokalizowanym w woj. opolskim. Było to pierwsze wykrycie bakterii w bulwach ziemniaka w Polsce. Sadzeniaki użyte do założenia plantacji, w której stwierdzono porażenie bakterią zostały wyprodukowane w 2013 r. w miejscu produkcji zlokalizowanym na terenie woj. pomorskiego. Materiałem wyjściowym do produkcji sadzeniaków w Polsce w 2013 r. były zaś ziemniaki sadzeniaki pochodzące z innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej.
Postępowanie wyjaśniające, mające na celu określenie pochodzenia i zakres porażenia objęło swoim zasięgiem teren prawie całego kraju (z wyjątkiem 2 województw ? podkarpackiego i warmińsko-mazurskiego). W ramach postępowania, kontrolami objęto 124 producentów rolnych oraz 70 innych powiązanych podmiotów (dystrybutorzy, zakłady przetwórcze ziemniaka i zagospodarowujące odpady). Łącznie przeprowadzono 368 kontroli u producentów ziemniaka, podczas których pobrano do badań 2101 prób bulw ziemniaka ze 149 partii ziemniaka o łącznej masie ok. 41 tys. ton. Natomiast u innych powiązanych podmiotów przeprowadzono 143 kontrole, u których pobrano 8 prób bulw ziemniaków z 1 partii ziemniaka o łącznej masie 99 ton. Ponadto, pobrano 228 prób ze ścieków i odpadów płynnych.
W wyniku przeprowadzonych badań bulw ziemniaka bakterię stwierdzono w kolejnych 5 próbach pobranych z bulw śledzonych partii ziemniaków odm. Lady Claire, pochodzących z gospodarstwa zlokalizowanego na terenie woj. mazowieckiego oraz w 2 próbach bulw pobranych także ze śledzonych partii ziemniaka odm. Lady Claire, uprawianych w woj. dolnośląskim.
Porażenie bakterią Ralstonia solanacearum zostało stwierdzone w 3 gospodarstwach zlokalizowanych w 3 różnych województwach (opolskim, mazowieckim i dolnośląskim). Pomiędzy tymi gospodarstwami nie ma żadnych powiązań produkcyjnych poza tym, że porażenie dotyczyło partii sadzeniaków ziemniaka powiązanych klonalnie.
Od początku postępowania wyjaśniającego prowadzono analizę ryzyka w kierunku określenia źródła porażenia. Wyniki postępowania oraz analiza sytuacji w Polsce w okresie ostatnich kilku lat wskazuje, że źródłem infekcji były sadzeniaki ziemniaka, z których wyprodukowano śledzone partie odmiany Lady Claire. Z dużym prawdopodobieństwem tym źródłem mogły być zaimportowane w 2013 r. sadzeniaki ziemniaka, jednakże na tym etapie postępowania jest to trudne do jednoznacznego rozstrzygnięcia. W ocenie zagrożenia uwzględniono wyniki monitoringowych kontroli występowania bakterii prowadzonych w Polsce od kilkunastu lat, w tym także badań w miejscach produkcji, w których wykryto bakterię, które w przeszłości nie wykazały obecności tej bakterii w bulwach ziemniaka. Nie zostało stwierdzone ryzyko rozprzestrzenienia bakterii wraz z wodami używanymi do oprysków/nawadniania roślin, a podmioty objęte zasięgiem zagrożenia, to gospodarstwa specjalistyczne stosujące coroczną wymianę materiałów nasadzeniowych. Ponadto, gospodarstwo, które w sezonie 2013 prowadziło reprodukcję zaimportowanych sadzeniaków ziemniaka jest pod stałym nadzorem Inspekcji, a produkcja była corocznie badana pod kątem bakterii Ralstonia solanacearum i nigdy tego organizmu w tym miejscu produkcji nie stwierdzono.
W większości przypadków rośliny są porażone bezobjawowo! Objawy chorobowe pojawiają się dopiero przy odpowiednim stopniu namnożenia bakterii w roślinach, często dopiero w kolejnych sezonach uprawy. Nasilenie objawów jest zależne od odmiany oraz warunków otoczenia. Temperatury powyżej 15°C (optymalnie ok. 27°C) oraz gleba o wysokiej wilgotności sprzyjają rozwojowi populacji bakterii.
Objawy na częściach nadziemnych: więdnięcie, karłowatość, żółknięcie liści. Więdnięcie wskutek porażenia przez R. solanacearum może przypominać skutki niedoboru wody, objawy porażenia przez grzyby z rodzaju Fusarium czy Verticillium, a także mechanicznego uszkodzenia podstawy łodygi. W początkowym stadium choroby obserwuje się więdnięcie postępujące od wierzchołka ku dołowi rośliny. Przy infekcji intensywnej, liście więdną gwałtownie, prawie nie zmieniając zabarwienia. Na łodygach młodych roślin widoczne są przeświecające przez skórkę ciemne wąskie smugi, odpowiadające przebarwionym wiązkom przewodzącym. Z porażonych wiązek po przekrojeniu łodygi może wyciekać mlecznobiały śluz bakteryjny.
Objawy na częściach podziemnych:
? szarawo-brązowe przebarwienia powierzchni bulwy w pobliżu oczek i w miejscu łączenia bulwy ze stolonem;
? wyciek szarawobiałego śluzu z oczek lub stolonów, co powoduje przyklejanie się grudek ziemi do bulwy;
? brązowe przebarwienie i późniejsze zamieranie tkanki przewodzącej ? widoczne po przekrojeniu bulwy w pobliżu stolonu;
? wyciek śluzu bakteryjnego z pierścienia wiązek przewodzących bulwy;
? obumieranie tkanek, gnicie bulw.
PIORiN