Olbrzymia rola mikroskładników w budowaniu plonu i jakości cebuli. Elite Onion Club – żywienie roślin

Osiągnięcie wysokich i optymalnej jakości plonów roślin wymaga zbilansowanego ich żywienia. Oprócz makroskładników (N, P, K, Ca, Mg, S) konieczne jest również dostarczenie odpowiedniej ilości niezbędnych mikroskładników, takich jak: żelazo (Fe), mangan (Mn), cynk (Zn), miedź (Cu), bor (B), molibden (Mo), nikiel (Ni) i chlor (Cl). Ich pobranie, pomimo iż jest nieporównywalnie mniejsze niż makroskładników (zwykle od kilku gramów do kilkuset gramów z 1 hektar) ma kluczowe znaczenie dla osiąganych plonów. Warto o tym pamiętać w uprawie cebuli, warzywa które ma słaby i płytko sięgający system korzeniowy. Ponadto szczególną uwagę na żywienie roślin mikroskładnikami należy zwrócić na stanowiskach, gdzie ostatnio odnotowano intensywne opady deszczu – duże ilości wody mogły zachwiać stosunkami powietrzno-wodnymi w glebie i doprowadzić do dysfunkcji systemu korzeniowego.

Ważne znaczenie fizjologiczne

Nazwa mikroskładniki mogłaby sugerować ich marginalną rolę w żywieniu roślin, tymczasem biorą one udział w stymulowaniu wielu procesów biochemicznych zachodzących w roślinach i są komponentami ponad 1500 białek.

• Żelazo stymuluje powstawanie chlorofilu. Składnik ten bierze udział w procesach: oddychania, fotosyntezy, redukcji siarczanów czy przemianie kwasów tłuszczowych. Ma ono także znacznie w procesie redukcji azotanów. Zwykle niedostateczne odżywienie roślin żelazem spowodowane jest niefaktycznym jego niedoborem w glebie, lecz wadliwym zasadowym odczynem (na przykład gleb świeżo wapnowanych). Jeżeli zatem uprawiasz cebulę na polu świeżo wapnowanym możesz mieć rośliny niedostatecznie odżywione żelazem, aby wzmocnić je można dolistnie aplikować np. ADOB Fe IDHA
• Mangan z kolei uczestniczy w procesach utleniania i redukcji. Odpowiada za procesy fotosyntezy i reguluje gospodarkę hormonalną roślin. Jest między innymi częścią licznych enzymów np. dehydrogenazy, dekarboksylazy, hydroksylazy, kwaśnej fosfatazy czy dysmutazy, a także kompleksu PS II-białko. Mangan przeciwdziała nadmiernemu gromadzeniu się azotanów w roślinach. W przypadku deficytowego odżywienia nim cebuli pogorszeniu ulega między innymi produktywność fotosyntezy Co ważne jednak z punktu widzenia praktycznego (wiadomość przydatna niebawem w produkcji cebuli zimującej lub z siewu w kolejnym sezonie) przy bardzo kwaśnym odczynie gleby, na skutek zwiększenia dostępności manganu, dochodzić może nawet do zamierania siewek na skutek jego toksyczności.
• Cynk jest składnikiem enzymów lub jest ich aktywatorem. Bierze udział w syntezie tryptofanu, będącego prekursorem auksyny – kwasu indolilo-3-octowego. Uczestniczy w przemianach aminokwasów oraz tworzeniu się białka. Cynk jest ważnym składnikiem w fazie generatywnej. Rośliny niedożywione nim mogą słabiej plonować – jednak nadmiar tego składnika może być jednakże szkodliwy.
• Miedź z kolei najczęściej występuje w chloroplastach, wchodzi w skład enzymów. Wpływa ona na syntezę białek; uczestniczy w syntezie chlorofilu oraz w procesie oddychania. Rośliny optymalnie odżywione tym składnikiem mają zwykle zwiększoną zawartość białka, witaminy C i karotenu.
• Z kolei bor bierze udział w transporcie i przemianach węglowodanowych. Składnik ten wpływa na procesy rozwoju, podziału i wzrostu komórek oraz jest budulcem ścian komórkowych. Na plantacjach nasiennych cebuli ważna jego rola związana jest z kwitnieniem i zawiązaniem nasion.
• Molibden jest składnikiem metaloenzymów. Uczestniczy on w procesie reduktazy azotanowej, czyli przemian azotu do azotanów; wywiera wpływ na produkcję chlorofilu i zwiększenie plonu świeżej masy. Uczestniczy ponadto w wytwarzaniu witaminy C oraz ułatwia przyswajanie żelaza. Molibden może przeciwdziałać stresom takim jak susze i choroby – składnik ten zwiększa również mrozoodporności roślin np. cebuli zimującej.
• Nikiel jest z kolei składnikiem ureazy (enzymu rozkładającego mocznik) i dehydrogenaz.
• Chlor bierze między innymi udział w fotosyntezie, jako kofaktor enzymu uwalniającego tlen w fotolizie wody, a ponadto reguluje potencjał osmotyczny roślin (oddziaływanie na ruchy aparatów szparkowych). Składnik ten bierze też udział w transporcie makroskładników (potasu, wapnia i magnezu).

Na podstawie tych przykładów widać zatem, jak istotne jest znaczenie mikroskładników dla wzrostu i rozwoju roślin.

Co wpływać może na wystąpienie objawów niedoborów?

Szereg czynników może powodować występowanie lub potęgować intensywność pojawienia się objawów niedoboru składników. Jednym z nich jest faktyczny brak składnika w glebie. Istotny wpływ na dostępność składników pokarmowych, a tym samym na możliwość ich pobrania przez roślin, wywiera odczyn gleby. Pobieranie wielu mikroskładników zostaje zahamowane na glebach o odczynie obojętnym lub alkaliczny (o pH>6,5) – jednak w miarę obniżania pH gleby poprawie ulega dostępność Fe, Mn, Zn, Cu, Ni – a wyraźnie obniża się dostępność Mo. Przyczyną niedoborów może być również zjawisko antagonizmu między składnikami, kiedy nadmiar jednego hamuje pobieranie drugiego składnika np. nadmiar żelaza hamuje pobieranie manganu. Również nieprawidłowo zbilansowane nawożenie może wpływać na trudności z pobieraniem składników, przykładowo nieprawidłowo zbilansowane nawożenie azotowe i wapniowe wpływać może na trudności z pobieraniem przez rośliny boru. Niedobór tego mikroskładnika można częściej zaobserwować na glebach węglanowych, próchnicznych i podmokłych, a także na zwapnowanych kwaśnych podczas suchej i upalnej pogody. Deficytowe odżywienie manganem może wystąpić w uprawach prowadzonych na glebach torfowych i węglanowych. Czynnikiem wpływającym na występowanie objawów niedoborów na roślinach mogą być wreszcie warunki pogodowe: generalnie suche lato sprzyja występowaniu niedoborów Fe, B, Mo – a deszczowe i chłodne – Mn, Zn, Cu. Ważnym czynnikiem ograniczającym pobieranie mikroskładników są wreszcie nieprawidłowe relacje powietrzno-wodne (deficyt tlenu) mogące między innymi występować na glebach  niestrukturalnych czy zalanych. 

Objawy deficytu składników

Wizualne objawy deficytu mikroskładników są trudne do zdiagnozowania, gdyż są one zbliżone do objawów deficytu makroskładników czy nawet niektórych chorób. Uogólniając, chlorozy i przebarwienia liści mogą świadczyć o objawach deficytu: Fe, Mn, Zn, Cu i Mo, natomiast nekrozy – Mn, Cu, B oraz Ni. Redukcja wzrostu roślin może świadczyć o deficycie Mn, Zn oraz Mo. A „upośledzenie” tworzenia organów generatywnych, na plantacjach nasiennych cebuli: Cu i B. Występujące na liściach najmłodszych objawy deficytu żelaza (chlorozy, żółknięcia), związane są często z małą ruchliwością tego składnika. Deficytowe odżywienie roślin manganem uwidaczniać się może ich spowolnionym wzrostem oraz opóźnionym dojrzewaniem. Niekiedy pojawiać się może nienaturalne, jasne zabarwienie szczypioru oraz jego skręcanie – dojść również może nawet do jego obumierania (nawozem, którym można poprawić odżywienie cebuli manganem jest np. ADOB Mn IDHA – to jednoskładnikowy nawóz dolistny o zawartości manganu 9% w formie chelatu manganu – bardzo dobrze przyswajalny).

Z kolei typowym objawem związanym z niedoborem cynku jest zmiana pokroju roślin, ich karłowacenie. Na deficyt tego składnika szczególnie wrażliwe są rośliny młode. Objawem może być ponadto skręcanie szczypioru, a także chloroza między nerwami liści. Deficyt cynku może pogarszać plonowanie roślin, dlatego rekomenduje się jego dolistną aplikację wykorzystując ADOB 2.0 Zn IDHA – to wysokiej jakości nawóz w formie stałej o zawartości cynku 10% przy czym cynk jest w 100% schelatowany nowoczesnym, biodegradowalnym czynnikiem chelatującym IDHA, dzięki czemu jest łatwo i szybko dostępny dla roślin.

Pierwiastkiem, którego deficyt jest istotny z punktu widzenia przechowalniczego jest miedź – objawem jej deficytu jest wytwarzanie cienkiej i słabej łuski zewnętrznej, dodatkowo mającej skłonność do odpadania – cebule takie słabo przechowują się. Również pojawiać się mogą zaburzenia w wybarwieniu łusek. Deficyt miedzi objawiać się także może zbyt wczesnym załamywaniem szczypioru, a to w konsekwencji przekładać się na zmniejszenie plonu. Warto mieć na uwadze, że gleby w Polsce nie należą generalnie do bardzo zasobnych w miedź. Firma ADOB, wiodący na rynku producent nawozów zaleca dolistne dokarmianie cebuli miedzią w fazie BBCH 47-49, poleca do tego celu nawóz ADOB Cu IDHA w dawce 1 kg/ha.

W roślinach niedożywionych borem dochodzi do wielu zaburzeń, w tym metabolizmu węglowodanów i syntezie białka/kwasów nukleinowych. Niedobory tego składnika przyczyniać się mogą do zniekształceń i zaburzeń wzrostu roślin. Liście przebarwiać się mogą na kolor szarozielony/niebieskozielony, stać się one mogą bardziej łamliwe. U podstawy liści może odbarwiać się tkanka, która z czasem pęka. Jego deficyty najczęściej pojawiać się mogą na glebach o nieuregulowanym odczynie. Z kolei niedobory molibdenu widoczne są w postaci wyraźnego osłabienia wschodów czy też wiotczenia siewek. W przypadku roślin dorastających dochodzi do zamierania końcówek szczypioru – pomiędzy tkanką zdrową a nekrotyczną jest wyraźna strefa przejściowa. Można takiej sytuacji przeciwdziałać opryskując rośliny nawozem ADOB 2.0 Mo Zn IDHA.

Niedobór chloru objawia się może chlorozą oraz więdnięciem młodych liści, a na starszych liściach jest niekiedy ich nekroza. Na skutek deficytu chloru zahamowaniu ulega wzrost systemu korzeniowego roślin. Należy jednak podkreślić, że cebula należy do warzyw wrażliwych na nadmiar tego mikroskładnika.

Dokarmiajmy rośliny myśląc o Konsumentach

Mikroskładniki, oprócz istotnych funkcji w roślinach, pełnią ponadto ważną rolę w diecie człowieka. Odpowiadają one za szereg procesów i funkcji życiowych organizmu, są także składnikami enzymów – dlatego warzywa optymalnie nimi odżywione są z punktu widzenia zdrowia człowieka szczególnie cenne.

Włodzimierz Prus

Kierownik ds. warzywnictwa
ADOB Sp. z o.o. Sp. k. Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Consultingowe
Tel. kom.: +48 609 481 878

wlodzimierz.prus@adob.com.pl