Artykuł sponsorowany
Okolice Piotrkowa Trybunalskiego słyną z upraw prowadzonych w tunelach foliowych i polu. Często w niewielkich gospodarstwach, o powierzchni zaledwie kilku hektarów, plantatorzy opanowali uprawę różnych typów i odmian sałat oraz rzodkiewki, a uzupełnieniem tych upraw jest produkcja warzyw naciowych (pietruszki, kopru czy szczypiorku). Niektórzy prowadzą produkcję przez prawie okrągły rok.
Wśród producentów sałaty i rzodkiewki są właściciele dużych gospodarstw, posiadający po kilkadziesiąt tuneli foliowych, ale są i mniejsze gospodarstwa. Każdy z producentów oprócz tuneli foliowych część upraw prowadzi w polu. Wczesną wiosną są one okrywane płaskimi okryciami, najczęściej agrowłókniną, a potem w pełni sezonu są prowadzone bez osłon.
Od stycznia do listopada
Początek produkcji zależy od wyposażenia gospodarstwa. Ci, którzy dysponują ogrzewanymi tunelami foliowymi rozpoczynają wysiew nasion rzodkiewki lub sadzenie rozsady sałaty już pod koniec stycznia lub na początku lutego. Opłacalność tych najwcześniejszych upraw zależy od kosztów ogrzewania tuneli. Plantatorzy podkreślali, że zaletą wczesnych upraw jest nie tyle zysk, co wczesne rozpoczęcie sezonu, które pozwala na wznowienie kontaktów z odbiorcami. Dotyczy to tych, którzy handlują na rynkach hurtowych.
Uprawy rzodkiewki i sałaty w otwartym polu rozpoczynają się ok. 12. tygodnia w roku. Pierwsze nasadzenia są przykrywane agrowłókniną. Mniej więcej od połowy kwietnia, zależnie od przebiegu pogody możliwa jest uprawa w polu bez okryć. Koniec sezonu przypada w ostatnich latach na przełomie października i listopada.
Ważna rozsada
Jeszcze kilka lat temu większość plantatorów samodzielnie przygotowywała rozsadę sałaty. Obecnie na własną produkcję decydują się ci, którzy dysponują odpowiednim zapleczem oraz mają pracowników. W przypadku produkcji rozsady sałaty w gospodarstwie praktykowane są na dwa sposoby. Część preferuje wysiew nasion do skrzynek i potem pikowane do kostek ziemnych. W tym przypadku używają nasion zwykłych. Natomiast inni wysiewają nasiona bezpośrednio do kostek ziemnych i wówczas chętnie sięgają po nasiona otoczkowane, które znacznie łatwiej się wysiewa. Zdaniem plantatorów pikowana rozsada rośnie szybciej od niepikowanej. W pełni sezonu może nie ma to dużego znaczenia, ale na pierwszy zbiór, warto siewki przepikować. W trakcie tej czynności następuje uszkodzenie systemu korzeniowego, które stymuluje go do szybszego rozwoju.
W większości zwłaszcza dużych gospodarstw coraz więcej plantatorów wybiera gotową rozsadę. Ich zdaniem specjalistyczne firmy dysponują profesjonalnym sprzętem i są w stanie lepiej np. przygotować podłoże odpowiednie do wysiewu. Ponadto mają obiekty i urządzenia zapewniające optymalne warunki do kiełkowania i wzrostu, dzięki czemu uzyskują wysokie wyrównanie rozsady. Na polskim rynku jest kilka firm profesjonalnie zajmujących się produkcją rozsad. Potwierdzają oni, że zamówienia na gotową rozsadę, zwłaszcza sałaty rosną z roku na rok. Profesjonalni producenci rozsad zdecydowanie korzystają z otoczkowanych nasion sałaty.
Coraz więcej producentów decyduje się na zakup gotowej rozsady
Otoczkowanie nasion Warto wiedzieć, że otoczkowanie nasion to proces, podczas którego celowo zmienia się kształt i masę nasion, aby ułatwić ich precyzyjny (punktowy) siew. Nasiona takie wymagają wstępnej kalibracji oraz właściwego składu otoczki (chroni go patent), aby mogła się ona rozpuścić lub pęknąć już przy niewielkiej ilości wilgoci w glebie. |
Nasiona sałaty nieotoczkowane, ze względu na niższą cenę są wykorzystywane do produkcji rozsady we własnym zakresie
Nasiona otoczkowane – znacznie ułatwiają wysiew – ręczny i maszynowy. Ich użycie wiąże się z wyższym wydatkiem
Zaplanowana produkcja
Zarówno rzodkiewka, jak i sałata mają dość krótki okres wegetacji, co pozwala na uzyskanie szybko dojrzałości zbiorczej, ale z drugiej strony uprawa musi być dobrze zaplanowana, bo łatwo popełnić błędy, których w tak krótkiej uprawie nie da się już wyeliminować. Przede wszystkim chodzi o właściwe nawożenie doglebowe. W celu ustalenia odpowiednich dawek nawozów, plantatorzy zlecają wykonanie analizy chemicznej gleby minimum raz w roku. Niektórzy badają glebę aż 3 razy w sezonie wegetacyjnym. Nawożenie startowe zarówno pod rzodkiewkę, jak i sałatę najczęściej opierają na nawozach wieloskładnikowych. Dla poprawy żyzności gleby plantatorzy stosują kwasy humusowe oraz pożyteczne mikroorganizmy. Zdaniem plantatorów dobre efekty w uprawie warzyw daje też nawożenie przekompostowanym obornikiem. Wiele z gospodarstw co roku otrzymuje certyfikat GlobalG.A.P., dlatego wszystkie terminy agrotechniczne są przestrzegane, a warzywa kilkakrotnie w sezonie są testowane na obecność pozostałości pestycydów. Jest to niezbędne w handlu z sieciami sklepów wielkopowierzchniowych.
Sałata w uprawie w tunelu wymaga utrzymania odpowiedniej wilgotności, aby nie dochodziło do rozwoju np. tipburn
Intensywna uprawa
W tunelach rozsada sałaty najczęściej sadzona jest ręcznie, a w otwartym gruncie wykorzystywane są sadzarki. Natomiast do siewu nasion rzodkiewki pod osłonami plantatorzy używają siewników elektrycznych, a w polu siewników pneumatycznych. W trakcie wegetacji konieczne są zabiegi przeciwko szkodnikom i chorobom. W uprawie sałaty największym zagrożeniem jest mączniak rzekomy. Większość odmian sałaty posiada odporność na tę chorobę, ale ważna jest informacja, jakich ras tego patogenu odporność ta dotyczy.
W ciągu jednego sezonu wegetacyjnego na jednym stanowisku niektórzy uprawiają do 5 cykli. Najkrócej rośnie rzodkiewka, która w sprzyjających warunkach nadaje się do zbioru już po 4 tygodniach od siewu. Sałata masłowa gotowa jest do wycięcia po ok. 5 tygodniach od wysadzenia rozsady, a produkcja sałaty kruchej zajmuje od 8 do 10 tygodni. Tak intensywna uprawa tych samych gatunków na jednym stanowisku nieuchronnie prowadzi do występowania patogenów odglebowych. Sposobem na zminimalizowanie tego problemu jest chemiczne odkażanie gleby. Zabieg ten wykonywany jest jesienią lub wczesną wiosną. Plantatorzy z rejonu Piotrkowa Trybunalskiego zwracali uwagę, że przy intensywnej uprawie jedynie listopad, grudzień i styczeń to miesiące, w których gleba odpoczywa. Dawniej, gdy zimy były mroźne, to wystarczyło by zniszczyć patogeny, a obecnie w czasie ciepłych zim, patogeny mogą namnażać się cały rok, dlatego konieczne staje się odkażanie.
Cenne cechy odmian
W uprawach sałaty produkowane są różne typy, ale obecnie zdecydowanie dominuje sałata masłowa, której udział w gospodarstwach sięga 70–80%. Na drugim miejscu pod względem wielkości produkcji znajduje się sałata krucha, stanowiąca ok. 10–15% upraw, resztę zajmują uprawy innych typów sałat. W opinii producentów taka proporcja wynika przede wszystkim z zapotrzebowania rynku.
W uprawach dominuje sałata masłowa
Spośród istotnych cech odmianowych sałaty masłowej producenci podkreślali odporność na choroby (szczególnie na mączniaka rzekomego), a także jasny kolor liści, szybkie tempo wzrostu i szybkie tworzenie główek. Klienci na świeżym rynku preferują duże główki. Handlując z sieciami supermarketów – główki muszą mieścić się w opakowaniach np. po 8 szt. w skrzynce. Podobne wymagania odnośnie wielkości dotyczą sałaty kruchej, ale producenci zwracali uwagę, że jej produkcja jest znacznie trudniejsza niż masłowej. Gatunek ten jest szczególnie wrażliwy na zmiany pogody. Gdy po obfitych opadach nadchodzą upały, główki mogą szybko zagniwać. Sałata krucha rośnie też wolniej od masłowej, a poziom cen na rynku hurtowym jest podobny stąd bardziej opłacalna jest produkcja sałaty masłowej, ale plantatorzy muszą mieć w asortymencie również kruchą, żeby zapewnić pełną ofertę swoim odbiorcom. Spośród cech odmianowych ważne dla producentów jest szybkość zwijania główki, szeroka podstawa, brak tendencji do wewnętrznego zagniwania liści (tipburn) oraz do zagniwania dolnych liści.
Sałata uprawiana jest w zblokowanych lub w pojedynczych tunelach
Do cenionych cech odmian rzodkiewki plantatorzy zaliczają szybkie tempo wzrostu, kuliste, intensywnie wybarwione zgrubienia, najlepiej z połyskiem. Przyrost zgrubień na grubość powinien być wyrównany. Nie powinny być one podatne na pękanie. Ważny jest też wygląd liści rzodkiewki. Najlepiej jeśli są mocne, ale krótkie i intensywnie zielone.
Charakterystyka odmian
W rejonie Piotrkowa Trybunalskiego wielu producentów wybiera do uprawy odmiany rzodkiewki z firmy Hazera: Autella F1, Bandito F1, Donatella F1 oraz Melito F1.
Autella F1 – do uprawy pod osłonami, o jaskrawoczerwonych zgrubieniach. Wyróżnia się szybkim wzrostem, dużym wyrównaniem i odpornością na mączniaka rzekomego oraz bielika krzyżowych. Polecana jest do uprawy na najwcześniejsze zbiory wiosną, ale też do uprawy jesiennej. Bandito F1 – to rzodkiewka polecana do uprawy w gruncie, zwłaszcza na wczesny zbiór. Nadaje się również pod przykrycia. Donatella F1 – rekomendowana do uprawy pod osłonami w okresie od jesieni do wczesnej wiosny. Tworzy jaskrawo czerwone, kuliste zgrubienia. Melito F1 – uniwersalna, do uprawy od wiosny do jesienie, o wyrównanych, kulistych, intensywnie czerwonych zgrubieniach. Charakteryzuje się odpornością na mączniaka rzekomego. |
Autella z uprawy pod osłonami w 2019 r.
Producenci sałaty masłowej chętnie wybierają kreacje z oferty firmy Hazera takie jak: Tahiti, Graffiti, Kordula czy Ouistiti.
Tahiti – średnio wczesna odmiana, rekomendowana do uprawy całorocznej w otwartym gruncie. Jej cechą charakterystyczną jest to, że powoli wypełnia główkę, co zapewnia jej wysoką trwałość polową oraz pozbiorczą. Tworzy duże, otwarte i ciężkie główki w kolorze jasnozielonym (Bl: 16–36). Producenci podkreślali, że odmiana ta wyróżnia się największą odpornością na mączniaka rzekomego spośród uprawianych w tym rejonie sałat masłowych. Graffiti – to odmiana, która nie zwija szybko główki, dzięki czemu okno zbiorcze jest szerokie. Ma błyszczące liście i tworzy duże główki (Bl: 16–30). Kordula – to duża sałata, do uprawy w otwartym gruncie przez cały sezon wegetacyjny. Nie ma tendencji do tipburn oraz jarowizacji. Tworzy duże, jasnozielone główki (Bl: 16–31). Ouistiti – to odmiana sałaty do uprawy w gruncie wiosną i jesienią. Główka duża, błyszcząca, liście jasnozielone, tolerancyjne na uszkodzenia mechaniczne spowodowane gorszymi warunkami wzrostu (Bl: 16–34, 36). W ofercie sałat kruchych firma Hazera oferuje Glassica oraz Dark Knight. Glassica – to odmiana do uprawy w gruncie od późnej wiosny do jesieni. Sprawdza się nawet w uprawie w stresowych warunkach panujących latem. Średnio wczesna tworzy główki o masie od 0,8 do 1 kg. Nie jest wrażliwa na tipburn i jarowizację (Bl: 16–31). Dark Knight – to odmiana średnio wczesna, umiarkowanie szybko rosnąca, tworząca główki o masie od 0,6 do 1 kg. Przeznaczona do sadzenia od późnej wiosny do jesieni. Tworzy wyrównane główki, nie ma tendencji do tipburn i do jarowizacji (Bl: 16–36). |
Wymagający biznes
Na polskim rynku trudno działać pojedynczemu producentowi. Wydaje się, że lepiej byłoby współpracować w grupach, ale próby jednoczenia się tej branży na razie nie przyniosły pożądanych efektów. Być może gdyby plantatorom udało się zrzeszyć, byłoby im łatwiej przeciwdziałać np. olbrzymim dysproporcjom jakie występują pomiędzy ceną jaką oni otrzymują, a tą jaka jest na półce w sklepie. Ceny hurtowe sałaty czy rzodkiewki nie zmieniają się od lat, pomimo stałego wzrostu kosztów produkcji. Jednak mimo tych trudnych warunków zaradni gospodarze w rejonie Piotrkowa Trybunalskiego wypracowali sposób na dochodową produkcję. Wydaje się, że ich sytuację mogłoby poprawić nastawienie konsumentów, którzy chętniej wybieraliby warzywa z polskiej produkcji niż z importu. Do tego jednak potrzeba odpowiednich kampanii i zaangażowania nas wszystkich.