Zwalczanie mączniaka rzekomego dyniowatych w ogórku decyduje o sukcesie

Do najczęstszych infekcji mączniakiem rzekomym dochodzi w warunkach wysokiej wilgotności powietrza (powyżej 95%) oraz umiarkowanej temperatury (15-20°C). Warto o tym pamiętać i lustrować plantacje ogórków, aby nie dopuścić do uszkodzenia liści przez sprawcę tej choroby - organizm grzybopodobny (Pseudoperonospora cubensis).

Z każdym kolejnym rokiem powierzchnia uprawy warzyw dyniowatych zarówno w gruncie jak i pod osłonami systematycznie wzrasta. Według danych GUS na rok 2011 wynosi ona około 20 tys. ha. Producenci takich warzyw jak ogórek, cukinia czy oberżyna napotykają jednak na kilka groźnych chorób, które uniemożliwiają im uzyskanie wysokiego plonu charakteryzującego się równie wysoką jakością. Do najgroźniejszych chorób występujących powszechnie na powyższych gatunkach warzyw należy mączniak rzekomy dyniowatych.

Mączniak rzekomy jest powodowany przez organizm grzybopodobny (Pseudoperonospora cubensis). Jest on pasożytem obligatoryjnym, co oznacza, że może się rozwijać tylko w obrębie żywej tkanki. W warunkach Polski występuje on wyłącznie na liściach. Owoce nie są bezpośrednio porażane przez tego patogena, lecz w wyniku utraty listowia będą osiągać zdecydowanie mniejsze rozmiary i znacząco wpływać na wielkość plonu.

Do najczęstszych infekcji mączniakiem rzekomym dochodzi w warunkach wysokiej wilgotności powietrza (powyżej 95%) oraz umiarkowanej temperatury (15-20 stopni Celsjusza. Patogen prawdopodobnie nie zimuje w naszych warunkach klimatycznych. Jedynym miejscem, gdzie patogen może przetrwać zimę są uprawy szklarniowe, które trwają cyklicznie przez cały rok. W każdym sezonie wegetacyjnym infekcja jest zapoczątkowana przez oospory - specyficzne zarodniki, które wraz z wiatrem są przenoszone z cieplejszych rejonów Europy. Zarodniki te mogą rozwijać się na jeden z dwóch sposobów. W pierwszym z nich oospory kiełkują bezpośrednio w tkankę liścia. W drugim natomiast oospory przy kontakcie z liściem pękają i wypuszczają tzw. zarodniki pływkowe, które dokonują infekcji w kilku miejscach jednocześnie. Warunkiem koniecznym do zaistnienia infekcji jest obecność wody na powierzchni liści. Pierwsze objawy choroby można zaobserwować już pod koniec czerwca. Nasilenie infekcji występuje zazwyczaj od połowy lipca do początku sierpnia.

W początkowej fazie infekcji objawy pojawiają się zazwyczaj na starszych liściach w postaci charakterystycznych kanciastych, oliwkowo-zielonych plam ograniczonych nerwami liścia. Wraz z rozwojem infekcji plamy stają się bardziej żółte, a następnie mogą przechodzić w nekrozy. Na spodniej stronie liści można zaobserwować szarawo-fioletowy nalot zarodników konidialnych. Na trzonkach rozwijają się kolejne zarodniki, które następnie wraz z wiatrem lub wodą rozprzestrzeniają się w obrębie plantacji.

Pierwsze objawy choroby są trudne do odróżnienia od bakteryjnej kanciastej plamistości ogórka. Zasadniczą różnicą w objawach obydwu chorób jest wykruszanie się tkanki porażonej bakteryjną kanciastą plamistością. Można wtedy zaobserwować małe nieregularne dziurki na powierzchni liścia. Tkanka na liściach zaatakowanych przez mączniaka rzekomego natomiast nie wykrusza się.

W przypadku wystąpienia sprzyjających warunków choroba może kompletnie zniszczyć plantacje w przeciągu tygodnia czasu.

W zwalczaniu mączniaka rzekomego oprócz fungicydów należy również wykorzystywać niechemiczne metody ochrony. Pierwszą, bardzo istotną decyzją, wpływającą na nasilenie infekcji jest dobór odpowiedniej odmiany. Na przykład w obrocie na terenie Polski występuje już kilka odmian ogórka, które wykazują wysoką tolerancję na mączniaka rzekomego. Z zabiegów agrotechnicznych ograniczających występowanie choroby na plantacji można zaliczyć zmniejszanie zagęszczenia roślin poprzez większe odległości między roślinami lub rzędami. Ponadto w okresie zagrożenia infekcją należy unikać deszczowania lub irygacji, gdyż zwilżenie liści sprzyja rozwojowi choroby.

Ze względu na silną presję patogena w ostatnich latach, niemożliwym jest utrzymanie zdrowej plantacji bez wykorzystania fungicydów. Założeniem prawidłowej ochrony roślin dyniowatych jest stosowanie fungicydów o różnych mechanizmach działania (preparaty kontaktowe, wgłębne oraz systemiczne). Preparaty kontaktowe tworzą warstwę ochronną na powierzchni rośliny i uniemożliwiają dotarcie zarodnika do tkanki liścia. Produkty o działaniu wgłębnym są odpowiedzialne za hamowanie infekcji w obrębie wierzchnich warstw tkanek liści. Preparaty systemiczne natomiast są transportowane w obrębie całych roślin lub ich części i zapewniają ochronę w pozostałych partiach roślin.

Podstawowym błędem popełnianym przez polskich producentów jest wykluczenie z programu ochrony preparatów kontaktowych. W momencie wystąpienia infekcji, a następnie jej zahamowania przez preparaty wgłębne i systemiczne, na liściach wciąż pozostaną objawy choroby, które ze względu na specyfikę choroby nie będą zaleczone. Ponadto objawy na liściach zmniejszają powierzchnię asymilacyjną liści, a co za tym idzie zmniejszają plon. Dlatego też niezmiernie ważne jest zapewnienie pierwszej, bazowej ochrony preparatami kontaktowymi.

Wśród preparatów zarejestrowanych w ochronie ogórka przed mączniakiem rzekomym należy zwrócić uwagę na dwie nowości: Infinito 687,5 SC oraz Ranman 400 SC Twinpack. Pierwszy z wymienionych produktów jest połączeniem dwóch substancji - chlorowodorku propamokarbu oraz fluopikolidu. Produkt ten działa w sposób systemiczny oraz wgłębny. Ranman 400 SC Twinpack natomiast posiada nowoczesną substancję kontaktową- cyjazofamid, służącą do stosowania zapobiegawczego. Zaletą obydwu produktów jest bardzo wysoka skuteczność w ochronie zapobiegawczej przed mączniakiem rzekomym, pomimo różnego mechanizmu działania.

W tabeli 1. zostały ujęte najważniejsze preparaty przeznaczone do ochrony przed mączniakiem rzekomym na ogórku gruntowym. Niestety w obrocie na terenie Polski nie znajduje się ani jeden produkt przeznaczony do ochrony przed mączniakiem rzekomym na innych warzywach dyniowatych.